19e-eeuwse Artis Bibliotheek opent weer na renovatie van drie jaar

“Het ziet er nu weer uit zoals het ooit is opgeleverd,” zegt conservator Hans Mulder van het Allard Pierson, dat de omvangrijke wereldberoemde collectie beheert.

De bibliotheek behoorde tot 1939 toe aan het Amsterdamse genootschap Natura Artis Magistra, tegenwoordig beter bekend als Artis. Daarna nam de Universiteit van Amsterdam (UvA) de meer dan 100.000 objecten tellende collectie uit de zestiende tot twintigste eeuw over. Het gebouw is sinds 2017 weer in handen van Artis, de collectie bleef van het Allard Pierson.

Volgens Mulder is onder meer de fundering van het pand vernieuwd. “Die was nog nooit vervangen. We zagen al een tijdje dat het mis ging, omdat het grondwaterpeil daalde en delen van de houten fundering boven water kwamen te staan. Die ging daardoor rotten.”

Daarop werd gelijk van de gelegenheid gebruikgemaakt de beveiliging – onder meer deuren en kozijnen zijn nu extra brandwerend – en de verlichting aan te pakken. Ook is alles voorzien van een nieuwe lik verf.

Bezoekers kunnen op afspraak rondneuzen in de eeuwenoude boeken en er zijn onder meer presentaties en lezingen. In de collectie zitten oude en zeldzame gedrukte werken, handschriften, aquarellen, tekeningen en prenten die de hele geschiedenis van de natuurlijke historie beslaan. Mulder beschouwt veel boeken als topstukken. “Ze zijn rijk geïllustreerd en veelal ook ingekleurd. Je kunt hier heel veel verhalen vertellen, over de geschiedenis van de natuurlijke historie, over biologie, maar ook over illustratietechnieken.”

De favorieten van Mulder zijn onder meer de boekenreeks van de Britse natuuronderzoeker John Gould. “Hij heeft een serie gemaakt over vogels, in onder meer Australië en New Guinea. We hebben ze op één na allemaal. De boeken zijn heel groot en hebben prachtig ingekleurde litho’s.” Ook noemt hij de prenten van Jan Velten, die hij tussen 1695 en 1709 maakte bij menagerie Blauw Jan op de Kloveniersburgwal in Amsterdam. Daar waren onder meer wilde dieren te vinden die meekwamen met VOC-schepen. Ook zitten er in de collectie brieven van Charles Darwin (1809-1882) aan bioloog Hugo de Vries (1848-1935).

Niet alleen de boeken zijn volgens de conservator de moeite waard. Ook het meubilair is onderdeel van de collectie. “Tegenwoordig staan de leestafels in het midden, maar vroeger vond je ze bij het raam omdat er toen nog geen elektriciteit was. Je kon net zo lang lezen tot de zon onder ging.”