Amsterdamse brandweer in de problemen door ziekteverzuim: flexwerkers en vrijwilligers ingezet

Het is passen en meten bij de brandweer om het rooster in de zomermaanden te vullen. Veel brandweerlieden zitten ziek thuis en omdat iedereen in de zomerperiode recht heeft op vakantie, lukt het niet om met het reguliere personeel genoeg mensen op de kazernes te krijgen – en uit te laten rukken bij brand of andere calamiteiten.

Het ziekteverzuim bij de brandweer fluctueert sinds 2016 flink bij de brandweer. Toenmalige brandweercommandant Leen Schaap probeerde met harde en drastische maatregelen de ‘verrotte cultuur’ van racisme, seksisme en machtsmisbruik binnen het korps te doorbreken. Veel brandweerlieden verzetten zich tegen de nieuwe strenge regels en mogelijke bezuinigingen, maar het lukte Schaap wel om in 2018 het ziekteverzuim van 7 naar 6 procent te brengen.

De grote stijging van thuiszitters kwam toen oud-legerofficier Tijs van Lieshout in 2019 werd aangetrokken als nieuwe commandant. Hij wilde de organisatie moderniseren, flexibiliseren en het vertrouwen tussen de brandweerleiding en het korps herstellen. Drie jaar later is het de vraag in hoeverre dit is gelukt. Het ziekteverzuim is sinds zijn aanstelling flink omhoog gegaan, zo erkende Van Lieshout afgelopen januari, toen het op 17 procent lag. Ter vergelijking: het landelijke gemiddelde ligt rond de 5 procent. Inmiddels is het bij de Amsterdamse brandweer iets beter en ligt het op 12 procent.

Om de tekorten in de zomer op te lossen neemt brandweer Amsterdam-Amstelland verschillende maatregelen. Er worden vrijwilligers ingezet, externe brandweerlieden ingehuurd en kantoorpersoneel met de juiste papieren gaat de kazernes in. Ook wordt personeel gevraagd om over te werken. Dit gaat in tegen de Arbeidstijdenwet, maar daar mag voor korte tijd van afgeweken worden, mits er ‘goede redenen’ voor zijn. Volgens een woordvoerder van de brandweer gaat het om een ‘zo beperkt mogelijke overschrijding’. 

De maatregelen gelden van 16 juli tot 28 augustus en kosten de brandweer maximaal 140.000 euro.

Met de inzet van veel ongebonden brandweerlieden is het de vraag of de veiligheid van de stad gewaarborgd is. De flexwerkers zullen minder goed op elkaar ingespeeld zijn en als ook zij uitvallen bestaat er een kans dat kazernes leeg blijven. Volgens een woordvoerder is hiervan geen sprake: alle voertuigen zullen deze zomermaanden ‘gewoon’ in dienst blijven.

Een andere noodmaatregel wordt ook onderzocht: minder personeel op Anton, de kazerne in de Bijlmer. In plaats van acht man op een blus- en ladderwagen wil de brandweer kijken of het bij personeelstekorten mogelijk is met zes man te rijden. Volgens de woordvoerder zal dit deze zomer echter niet gebeuren – het gaat vooralsnog alleen om een onderzoek. 

Van Lieshout zegt dat de Amsterdamse brandweer inmiddels begeleidingsprogramma’s heeft opgezet zodat verzuim wordt voorkomen en uitgevallen werknemers met mentale problemen kunnen herstellen. De brandweer is ook bezig meer personeel op te leiden om de tekorten definitief weg te werken. Dat gaat om twaalf personen per halfjaar. De nieuwe aanwas moet ook voor een cultuuromslag zorgen, zodat voor pestgedrag, seksisme en racisme geen ruimte meer is.

De kans is reëel dat veel thuiszittende brandweerlieden die onderdeel waren van die ‘oude cultuur’ niet meer terugkeren op de kazernes. Een kwart van de thuiszitters kampt namelijk met een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Vaak gaat het om mannen van in de veertig of vijftig die tijdens hun loopbaan geen psychologische hulp kregen voor het leed dat ze zagen – denk aan kinderen die gereanimeerd moeten worden en soms ook overlijden. 

PTSS in combinatie met de giftige cultuur heeft in Amsterdam mede geleid tot verschillende gevallen van zelfdoding bij de brandweer: vijf mannen pleegden in de afgelopen tien jaar suïcide. In Rotterdam waren dat er twee en in Den Haag één. Van Lieshout zei in mei dat hij geen garanties kan geven dat deze negatieve trend snel omkeert. “Een suïcide kan morgen gebeuren. En overmorgen weer.”

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoordgedachten helpt en kan anoniem, bel naar 113 of 0800-0113 of chat via 113.nl.