Bajesdorp wordt een broedplaats op stand, maar of het er blijft broeien?

De bouwplannen van broedplaats Bajesdorp zijn door het oog van de naald gekropen, zeggen bewoners Marije Baalman en Nina van Oort. De deadlines voor het zelfbouwproject van kunstenaars en activisten, waar tegelijk elf woningen komen, kwamen steeds dichterbij. Tot het laatst bleef onzeker of ze deze maand hun handtekeningen konden zetten onder het bouwproject waar ruim 2,5 miljoen euro mee gemoeid is. Van Oort: “Een project waar we tien jaar aan hadden gewerkt, leek opeens uit onze handen te vallen.”

Vorig jaar was al symbolisch de eerste steen gelegd van het nieuwe Bajesdorp dat na oplevering in september volgend jaar in de plaats komt van de cipierswoningen op het terrein van de Bijlmerbajes, die in 2003 door de kunstenaars werden gekraakt. Daarna werd het toch nog spannend door de snel opgelopen kosten van bouwmaterialen en de stijgende rente, maar vrijdag kon worden gevierd dat op het laatste nippertje aan alle onzekerheid een einde is gekomen. De financiering is rond, alle heipalen zitten in de grond en de fundering ligt.

Het is weer eens wat anders dan een schimmige rafelrand op een verlopen haventerrein: door zelf in overleg met de projectontwikkelaars en de gemeente hun eigen plek te bouwen middenin een nieuwbouwwijk met 1300 woningen, wordt Bajesdorp een broedplaats op stand. En permanent, voor altijd. Wethouder Touria Meliani (Cultuur) ziet dat als een grote stap vooruit. “Vaak zie je dat kunstenaars eventjes ergens worden neergezet om te zorgen dat een gebied interessant wordt om ze daarna weer weg te sturen, zo jammer.”

Bajesdorp is bedoeld als tegenwicht voor de gentrificatie die kunstenaars met het oplopen van de huren steeds verder de stad uit drukt. De vraag is wel of het straks blijft broeien in de broedplaats. De rafelranden van de stad zijn altijd de kraamkamers geweest van nieuwe kunstvormen en creatieve oprispingen van onderop.

Het is afwachten wat daarvan overblijft in een hagelnieuw complex waar een deel van de kunstenaars met hun wooncoöperatie (zie kader) ook hun eigen woning bezitten, als een soort Vinexbroedplaats.

De wethouder maakt zich geen zorgen. Amsterdam heeft al veel ervaring met min of meer permanente broedplaatsen. Atelierruimte wordt daarin vaak voor vijf jaar verhuurd, een periode die hooguit één keer verlengd kan worden, om toch voor doorstroming en vernieuwing te zorgen, legt Meliani uit. Anders dan de woningen blijven ook binnen Bajesdorp de werkruimtes rouleren tussen verschillende kunstenaars. “Nieuwe kunstenaars brengen weer een nieuwe dynamiek,” zegt Van Oort.

De kunstenaars die er gaan wonen herkennen wel het gevaar dat Bajesdorp al te ‘aangeharkt’ wordt en maken alvast plannen om dat te voorkomen. Binnen het collectief dat eerder naam maakte met een jaarlijks festival, een taalcafé voor vluchtelingen uit het naburige asielzoekerscentrum en een compostproject, wordt al gedacht aan een boomhut van mycelium, het netwerk van schimmeldraden van paddenstoelen. Verder is vastgelegd dat op het terrein een kunstwerk moet komen. De begane grond blijft daarbij toegankelijk voor de hele buurt.

Daarmee is Bajesdorp er niet alleen voor kunstenaars maar ook voor de bewoners van de nieuwe wijk Bajeskwartier, zegt Meliani. Die kunnen ruimtes huren in de broedplaats. “Dit kan ook een buurthuis zijn,” zegt de wethouder. “Projectontwikkelaars beseffen wat dit kan doen voor een buurt. We willen niet alleen veel woningen bouwen maar een stad waar meteen ook ontmoetingsplekken zijn.”