Burgemeester Femke Halsema gaf een duidelijk signaal af richting horecaondernemers: steekproefsgewijs vragen naar een coronapas vanaf 25 september is voldoende om geen boete te krijgen. “Wij hebben in het Veiligheidsberaad en in de Veiligheidsregio afgesproken dat we alleen handhaven bij excessen. En dat verandert niet,” aldus de burgemeester.

Het betekent niet dat een horecaondernemer helemaal niet hoeft te controleren. Halsema zei dat het volstaat als ‘één op de tien’ klanten wordt gecontroleerd. Dan is er geen sprake meer van een exces en is er dus ook geen handhaving nodig. De burgemeester wordt gesterkt door voorzitter Hubert Bruls van het Veiligheidsberaad. Hij stelde dat gemeenten niet genoeg handhavers hebben om te kunnen controleren – een conclusie die de boa- en politiebonden ook al trokken.

De discussie tussen de burgemeester van Amsterdam enerzijds en Den Haag anderzijds lijkt een herhaling van zetten. Waar Halsema eind februari pleitte voor heropening van de horeca om de overlast in de parken tegen te gaan, bleef Den Haag nee zeggen. Het duurde nog twee maanden tot de horeca weer voorzichtig stoeltjes buiten mocht zetten. 

Ook was de Amsterdamse burgemeester al vanaf het begin van het EK voetbal voorstander van het plaatsen van schermen om wedstrijden te kijken. Demissionair Justitieminister Ferd Grapperhaus (CDA) volhardde nog een kleine maand in zijn weigering voor hij groen licht gaf.

Eveline Doornhegge van Koninklijke Horeca Nederland Amsterdam is blij met de uitspraken van Halsema en het standpunt dat de burgemeester het afgelopen anderhalf jaar heeft ingenomen. “We zien dat de acceptatie van ondernemers en gasten over de maatregelen afneemt. We begrijpen dat Halsema een dilemma heeft, maar ze heeft altijd op de excessen gezeten. Het lukt ook echt niet anders.”

Benjamin van Rooij, expert op recht en gedrag aan de Universiteit van Amsterdam, noemt het echter  ‘niet zo handig’ dat Halsema heeft aangekondigd alleen actie te ondernemen bij excessen. “We weten uit onderzoek dat de pakkans belangrijker is dan de straf. Als de pakkans en de perceptie hiervan laag is, dan is de kans groter dat regels overtreden worden.” Kort gezegd: er is een grote mogelijkheid dat ongevaccineerden straks zonder geldig testbewijs op een terras zitten.

Volgens Van Rooij komt dat ook door cafébezoekers zelf, die bijvoorbeeld in tijden van de avondklok meer urgentie voelden. “Bij de avondklok was er nog een gevoel van crisis. Dat is er nu niet meer. Mensen denken: als dit allemaal alweer kan, maakt een druk café toch niet meer uit. Bijna iedereen is ingeënt.” 

Onderzoeker Van Rooij zegt wel te begrijpen dat de gemeente beperkt gaat handhaven. Hij maakt de vergelijking met juni, toen in discotheken de coronapas werd ingevoerd. “We hebben toen gezien dat het best moeilijk is om dit allemaal netjes te regelen. Om goede naleving te hebben, moet het mogelijk zijn om je daar aan te houden. Ik zou beginnen met een regel te maken die uitvoerbaar is. Dat is nu niet het geval voor de horeca.”

De burgemeester kan de maatregelen die Den Haag neemt over het nachtleven ook niet met elkaar rijmen. Als een coronatoegangsbewijs om elf uur ’s avonds werkt, waarom kan dat dan niet ook om één uur ’s nachts? De sluitingstijd heeft ‘weinig ratio’, redeneert de burgemeester.

Halsema pleit daarom voor een ‘verleidingsstrategie’. Door de clubs langer open te houden, hebben jongeren een reden om zich te laten vaccineren. “Je moet ervoor zorgen dat jongeren zich niet afkeren van het beleid, omdat ze opnieuw aan het kortste eind trekken bij de overheid.”

Eigenaren van Amsterdamse horecagelegenheden snappen ook niet dat Den Haag nog steeds vasthoudt aan sluiting om middernacht. Ondernemers in de Leidsebuurt en Warmoesstraat willen bij wijze van protest na middernacht openblijven.

Doornhegge noemt de sluitingstijd van 00.00 uur een ‘doodsteek voor de nachtcultuur’ in Amsterdam, maar heeft twijfels over de vorm van het protest. “Het is goed te begrijpen, maar ik weet niet of we daarmee ons doel bereiken. Het zijn regels vanuit het rijk, niet van Amsterdam.” Burgemeester Halsema waarschuwt daarbij juist wél te handhaven als het na twaalven druk is in een horecazaak.

De coronapas is vanaf 25 september een vereiste op veel plekken in het openbare leven. Het OMT waarschuwde dat, zelfs als de nu geldende restricties in stand blijven, er ‘een aanzienlijke epidemische golf mogelijk is die ook tot een toename van de ziekenhuis- en ic-opnames zal leiden’.

Het is dan ook de vraag of Den Haag ook dit keer toch overstag gaat. Doornhegge: “We blijven samen met de burgemeester lobbyen zodat het nachtleven weer open kan.”