De Amsterdamse nachtcultuur snakt naar perspectief: ‘We zijn de bange haas van Europa’

De nacht, zegt Ramon de Lima, is ‘de ultieme uitvalsbasis’. “Het gevoel dat je samen op de dansvloer staat, terwijl je weet dat de rest van de wereld op één oor ligt. Dat is magisch. In de nacht zijn mensen vrijer, losser, is er meer ruimte voor experiment. Mensen die zich overdag gedwongen voelen zich op een bepaalde manier te gedragen, kunnen ’s nachts zichzelf zijn.”

De Lima is voorzitter van N8BM Amsterdam, de stichting van de nachtburgemeester, en heeft in die rol al twee jaar lang bijzonder weinig om handen. “We hebben in totaal twee weken nachtleven gehad: in de clusterfuck rond Dansen met Janssen en het Testen voor Toegang-debacle, van afgelopen zomer. Daarna is het in Nederland eigenlijk nooit meer over het nachtleven gegaan.”

Dinsdagavond, als het kabinet een versoepeling van de coronamaatregelen bekendmaakt, worden de nachtdieren opnieuw teleurgesteld: de horeca mag niet later openblijven dan 22.00 uur.

Dat is fijn voor de dag- en avondhoreca, erkent Eelko Anceaux, eigenaar van De Marktkantine, maar voor nachtclubs opnieuw een stomp in de maag. Er wordt permanent weggekeken van de sector, zegt de clubeigenaar. “Ik heb inmiddels alle fases gehad die je ook voelt bij verlies. Ongeloof, ontkenning, apathie. En dat slaat nu ook om naar woede. Waarom zijn wij het enige land waar het nachtleven gewoonweg wordt overgeslagen?”

Door de nachtclubs op slot te houden, blijft Nederland inderdaad een buitenbeentje in Europa. In Engeland is alles open, in het voorzichtige Portugal kan dansen tot diep in de nacht ook weer. 

Door zulke voorbeelden van versoepelingen steekt het ontbreken van een concreet stappenplan des te meer, zegt Pieter de Kroon, eigenaar van de Chicago Social Club, en voorzitter van het Overleg Amsterdamse Clubs. “We vragen enkel om perspectief. Dat is de hoop die we elke persconferentie hebben. Maar het is al heel lang geleden dat we zijn genoemd.”

Ook met een heropening tot middernacht zoals eind 2021 zouden de eigenaren blij zijn. “Dat gaf in ieder geval wat verlichting,” zegt De Kroon. “Er werd toen weer even omgekeken naar de sector.” En ook voor clubliefhebbers was die nagebootste nacht een zeer gewenste positieve noot, vertelt Rob de Jong van Club Nyx. “In de zeven weken dat we van ’s middags vijf tot ’s avonds twaalf open waren, stond het telkens bomvol. Het werkte echt goed.” Maar de clubeigenaar weet: zo lang de 1,5 meter afstand en geplaceerde zitplekken leidend zijn, vangen clubs zowel overdag als ’s nachts bot. 

Maar wie zijn ze eigenlijk, die bewoners van de nacht? Is er iets wat hen onderscheidt van anderen? Ja, zegt Joke Meijer, hoogleraar neurofysiologie in Leiden. Vooral sommige twintigers en dertigers leven juist ’s avonds op, zijn in die uren actiever. “Dat is een combinatie van persoonlijke voorkeur en van hun biologische klok,” zegt Meijer. Ontbreekt dan de vrijheid om ’s avonds door te leven, dan kun je daar op den duur last van krijgen.

In november bleek uit een studie van het RIVM tevens dat ruim de helft van de studenten psychologische klachten heeft, zoals somberheid, angst en eenzaamheid. Het uitblijven van het nachtleven raakt juist de populatie die het nodig heeft, zegt Anceaux van De Marktkantine. “Het is zo’n essentieel deel van je ontwikkeling. Sommige twintigers zitten nu al 10 procent van hun leven in deze situatie. Die tijd krijg je niet meer terug.”

Toch leggen hun belangen het ook nu weer af tegen die van andere generaties, zo lijkt het. “Er is best wat te zeggen voor het afbakenen van openingsuren,” zegt hoogleraar Meijer. “Maar wat er nu met adolescenten en twintigers gebeurt vind ik wel dramatisch. Van wie mogen we de tol vragen?”

Grip krijgen op de keuzes van het kabinet is lastig, vertelt Pieter de Kroon, ook vanuit zijn rol als voorzitter van het Overleg Amsterdamse Clubs. Aandacht krijgen van beleidsmakers verloopt de hele pandemie al stroef. “Het helpt niet dat we maar een klein deel van de totale horeca zijn,” vult Rob de Jong van Club Nyx aan. “Probeer dan maar eens gezien te worden door Den Haag, laat staan invloed uit te oefenen.”

Dat is jammer, zegt De Kroon, want juist clubs hebben op ervaring gestoelde ideeën om de veiligheid van bezoekers te garanderen in coronatijd. “Wij snappen hoe mensen zich in clubs gedragen. Dus kunnen we juist goed bijdragen aan het bedenken van een verantwoorde opening van het nachtleven.” 

De aanpak vanuit het kabinet voelt paternalistisch, zegt Anceaux van De Marktkantine. “De boodschap is telkens: wíj weten wel wat we moeten doen en dat gaan we jullie vertellen. En dan moeten wij maar blij zijn met elke worst die ze ons toegooien. Het is telkens maar afwachten waar ze mee komen.”

Blijft perspectief weer uit, dan is de kans aanwezig dat de Amsterdamse clubs met een collectieve actie komen. Uit het aantreden van de nieuwe gezondheidsminister put Pieter de Kroon van de Chicago Social Club wel enige hoop. “Ernst Kuipers heeft gezegd meer rekening te willen houden met het algehele en dus ook mentale welzijn van mensen, niet alleen met het risico van corona. Als hij zich aan zijn woord houdt, dan kijkt hij dan dus naar ons. Het is duidelijk: het nachtleven is voor mensen onmisbaar.”