Er zijn geen tekorten, waarom hamsteren we dan toch?

‘Het is druk met online bestellen,’ alarmeert websuper ah.nl zijn klanten, ‘probeer het later nog eens’. Maar proberen heeft voorlopig geen zin: alle bezorgmomenten bij de online marktleider zijn op. Niet alleen zijn er, sinds donderdag strengere coronamaatregelen zijn ingevoerd, ellenlange rijen in de supermarkten, ook de websupers worden overspoeld met bestellingen. Klanten blijven liever thuis dan naar de fysieke supermarkt gaan.

“Het is veel drukker dan normaal omdat mensen vaker bestellen en ook grotere bestellingen doen,” zegt topman Michiel Muller van websuper Picnic. “Wij proberen het maximale te doen om zoveel mogelijk mensen te helpen en creëren extra capaciteit op de doordeweekse dagen die normaal gesproken iets rustiger zijn. Hamsteren beperkt zich tot een aantal houdbare producten, maar normale boodschappen zijn nog gewoon verkrijgbaar.”

“Er is een duidelijke stijging in het aantal online bestellingen,” zegt ook een woordvoerder van Jumbo. “We vertellen klanten dat er een beperkt aantal bezorg-of ophaalmomenten beschikbaar is.”

Ook Jumbo wordt geconfronteerd met lege schappen, zowel online als in de winkels. “Wij hebben ook her en der lege schappen. Veel houdbare producten, groenteconserven en pasta worden ingeslagen. Wij zullen ze continu aanvullen, maar het kan af en toe zijn dat er een schap leeg is.” Volgens Jumbo leveren groothandels en leveranciers ook nog steeds voldoende. “Er zijn geen tekorten.”

Volgens supermarktbrancheorganisatie CBL is er dan ook helemaal geen reden om te hamsteren. “De lege schappen die je hier en daar ziet, komen vooral doordat consumenten heel veel producten kopen, niet doordat er een tekort aan is. Er zijn voldoende voorraden en voldoende artikelen om alle supermarkten te voorzien.”

Maar zulke sussende woorden zullen weinig effect hebben, verwacht winkeldeskundige Geert Jan Stenvert. “Consumenten kijken vooral naar elkaar. Opmerkingen van gezagspersonen zijn daar ondergeschikt aan. De beleving is sterker dan dat Rutte zegt dat er geen problemen zijn.”

Stenvert, die online en offline winkelbedrijven adviseert over het beïnvloeden van consumenten via onder meer kleur en inrichting, herkent het mechanisme achter de hamsterwoede direct. “Er zijn zeven principes in de retail waarmee winkels koopgedrag van klanten sturen. Eentje daarvan is schaarste. Als je heel veel paaseitjes in de schappen legt, dan nemen mensen die minder snel mee. Beperk je het aanbod, dan denken consumenten al snel dat ze bijna op zijn en zijn ze eerder geneigd tot kopen.”

Hetzelfde principe geldt nu. “Alle fotootjes op sociale media of online van lege schappen, zorgen er voor dat mensen denken dat er tekorten zijn. Het is fomo; the fear of missing out, de angst om achter het net te vissen. Mensen denken dat er door leegrakende schappen tekorten ontstaan en slaan producten in die ze eigenlijk niet nodig hebben uit angst achter dat ze anders zonder komen te zitten terwijl hun buurman die producten wel heeft.”

Wat de koopwoede verder aanwakkert is dat winkels en drogisterijen voor sommige producten, zoals schoonmaakmiddel of paracetamol quota instellen. “Als iets op rantsoen wordt gesteld, dan gaan mensen het juist meer kopen. Als er bij de desinfecterende middelen staat dat je er maximaal twee per klant mag meenemen, dan zien mensen dat als aanbeveling.

In principe zouden supermarkten het hamstergedrag kunnen temperen door zo veel mogelijk producten in de schappen te leggen. “De psychologie kan ook omgekeerd werken,” zegt Stenvert. “Als er nu heel veel pasta in de schappen ligt, dan kan dat de paniek dempen. Zaterdag wordt een heel belangrijke dag. Als alle supers weer zijn aangevuld, zal dat de paniek dempen. Maar als morgenochtend nog steeds veel schappen leeg zijn, kan de paniek verder doorzetten.”

Volg het laatste nieuws over het coronavirus in ons liveblog.