Marjolijn de Cocq coördineert de boekenpagina’s van Het Parool: ‘Ik wil stemmen laten horen die we nog niet kennen’

“We hebben veel vaste vormen: interviews, recensies, signalementen, een column, de rubriek ‘Naar bed met’. De uitdaging zit ’m vooral in het selecteren van boeken, want er wordt elk jaar enorm veel uitgegeven. Ik heb een terugkerende nachtmerrie waarin boekenkasten over me heen vallen. Zo voelt het soms ook: alsof ik word bedolven onder de boeken. 

“Vaak zijn het boeken waar erg naar uitgekeken wordt. In januari komt bijvoorbeeld een nieuw boek uit van Hanya Yanagihara, de auteur van Een klein leven. Kan ze dat succes evenaren? Slaat ze een andere weg in? Waar gaat het over? En wat je ook van het gedicht van Amanda Gorman tijdens de inauguratie vond: ze staat ergens voor. Alleen al daarom – en vanwege de discussie over wie de vertaling mocht doen – kunnen we niet om de Nederlandse publicatie van haar poëziebundel heen. 

“De nieuwe Herman Koch, de nieuwe Geert Mak, de nieuwe Arnon Grunberg, de nieuwe Ilja Leonard Pfeiffer: je kunt er natuurlijk niet omheen. En ook daarover schrijven we kritisch. A.F.Th. van der Heijden heeft volgens mij een vrij dwepend gevolg van oudere mannelijke recensenten die hem standaard vier of vijf sterren dan wel ballen geven. Van der Heijden heeft ook prachtige boeken geschreven en een imposant oeuvre opgebouwd, maar zowel onze recensent van dienst als ik vond zijn meest recente boek Stemvorken volkomen seksistisch en beneden peil, ook plot- en taaltechnisch. Ik heb er nog een column over geschreven. Daarmee had Het Parool een afwijkend geluid, maar wel een onderbouwd afwijkend geluid. Ingaan tegen de heersende stem, dat past ook wel bij ons.”

“Ik wil graag boeken onder de aandacht brengen die iets verfrissends hebben, van eigenzinnige auteurs, en stemmen laten horen die we nog niet kennen. Daarbij probeer ik, met een zeker fingerspitzengefühl, altijd de mix in de gaten te houden. Niet alleen maar boeken van witte mannen of als reactie daarop juist zwarte vrouwen, en niet alleen maar ‘hoge’ of ‘lage’ literatuur, als je dat onderscheid wilt maken. Het moeten bovendien boeken zijn die aanspreken en een rijk verhaal hebben. En hoewel boeken die dicht bij huis blijven heel mooi kunnen zijn, vind ik het belangrijk om aandacht te besteden aan boeken waardoor je begrip krijgt voor werelden die verder weg zijn.

De schaduwkoning bijvoorbeeld, van de Ethiopisch-Amerikaanse schrijver Maaza Mengiste. Dat speelt in Ethiopië, tijdens de inval van Mussolini’s troepen in 1935, en gaat over de rol van vrouwen bij het verzet. Heel verrijkend om te lezen. Bij internationale literatuurkritiek is de focus vaak heel Angelsaksisch, vind ik, terwijl er zoveel meer schakeringen zijn. Maar het belangrijkste is dat je zin krijgt om naar dat boek te grijpen als je erover leest in onze stukken. Leesbevordering, dat is toch wel een stokpaardje.”

“Nee, dan volgt alsnog een recensie. Als een boek tegenvalt moet je dat gewoon opschrijven, zeker als de verwachtingen hooggespannen waren. Recensies hoeven niet noodzakelijkerwijs juichverhalen te zijn. Natuurlijk wil ik enthousiasmerende pagina’s maken, maar we moeten ook kritisch zijn. Anders krijg je zoete hap. Het Parool is geen verlengstuk van de boekenbranche.”

“Ja, want sterren zeggen heel weinig: geef je een inhoudelijk goed boek dat niet zo goed is geschreven dan een halve ster aftrek voor de stijl? Door die sterren zou je snel het oordeel kunnen zien, maar mensen die geïnteresseerd zijn in literatuur kunnen echt wel een recensie van 375 woorden lezen. Op Goodreads, een app voor boekenliefhebbers, geef ik alles wat ik heb gelezen dan wel weer sterren. Maar dat gebruik ik vooral als uitgangspunt om favorietenlijstjes te maken: de beste zomerboeken, de beste boeken van het jaar. Een handige manier om alles bij te houden, want ik lees heel veel.”

“Per week lees ik drie tot vijf boeken. Afgelopen zondag heb ik er twee gelezen, omdat ik nog vier boeken moest lezen voordat ik op vakantie ga. Met de eerste, een dikke pil, begon ik om 05.45 uur en om 12.00 uur was ie uit. Tijdens het lezen maak ik aantekeningen, waar ik een heel systeem voor heb: ik schrijf alles in een soort mindmap, die ik altijd bewaar voor het geval ik wil terugzoeken wat ik ergens van vond. Dan zit ik meteen weer in de sfeer van dat boek.”

“Ja, ik probeer elke week ook één boek te lezen waar ik voor mijn werk niets mee hoef te doen. Vaak zijn het boeken waarover door een van onze recensenten is geschreven – ik ben dan toch nieuwsgierig: wat vind ik ervan? Ik kan heel gefocust lezen en sla geen pagina over, maar begin dit jaar had ik ineens een leesdip. Ik kon me niet meer concentreren, best zorgwekkend in mijn functie. Ik ben als coronahobby een ingewikkelde sprei gaan haken terwijl ik naar alle Netflixseries keek waar ik door al dat lezen nooit aan toekom. Na een tijdje was ik daar helemaal klaar mee, was de sprei af, en was ik weer zoveel blijer met mijn boekenwerelden.

“Alice op het eiland van Daniel Sanchez Arévalo is een zomerboek bij uitstek, al zou je dat door het onderwerp niet meteen denken. Hoofdpersoon Alice – een verwijzing naar Alice in Wonderland – krijgt te horen dat haar man is verongelukt, op een plek waar hij niet had moeten zijn. Haar onderzoek naar die omstandigheden brengen haar naar een eiland bij Nantucket – weer een verwijzing naar Moby Dick, waaruit rijkelijk wordt geciteerd. Een lekker doorleesboek met een meeslepende plot. En met veel literaire referenties, zonder dat je daar last van hebt.”