Is het kansrijk om Ajax juridisch aansprakelijk te stellen voor het in stand houden van mensenrechtenschendingen in Qatar? Advocaat en hoogleraar oorlogsherstelbetalingen Liesbeth Zegveld spreekt van een grijs gebied.

Begin januari belegt Ajax een trainingskamp in Qatar. Op uitnodiging van een dochterbedrijf van de Aspire Zone Foundation Group test het in een toernooi stadions voor het WK 2022. De selectie traint in de Aspire Zone. Een omstreden plek, omdat bij de aanleg op grote schaal buitenlandse arbeiders zijn uitgebuit.

Vorig jaar berichtte The Guardian over gedwongen arbeid en ‘moderne slavernij’ bij het vijfsterrenhotel Marsa Malaz Kempinski, waar Ajax zal verblijven. Volgens het hotel behoren de misstanden inmiddels tot het verleden.

Vorige week meldde Amnesty International te onderzoeken of Ajax juridisch aansprakelijk kan worden gehouden. “Dat is in juridisch opzicht onontgonnen terrein,” zegt Zegveld, die gespecialiseerd is in mensenrechtenzaken.

Namens vakbond FNV en een in ­Qatar gedupeerde gastarbeider uit Bangladesh daagde Zegveld in 2016 wereldvoetbalbond Fifa voor de rechter, wegens medeplichtigheid aan mensenrechtenschendingen door het WK toe te wijzen aan het emiraat. “De rechter in Zürich zat daar niet op te wachten, onze aanklacht werd ongegrond verklaard,” aldus Zegveld.

“Bij de trip van Ajax gaat het erom in hoeverre die bijdraagt aan het in stand houden van mensenrechtenschendingen. In het algemeen kun je zeggen dat je als bedrijf of club niet in de buurt moet komen van Qatar. Ajax is in ieder geval moreel medeverantwoordelijk voor het in stand houden van verwerpelijke praktijken. Wat Liverpool doet, is wel toe te juichen.”

De Engelse club is in december bij het WK voor clubteams in Qatar, maar kiest in tegenstelling tot Ajax voor een ander hotel dan het door de organisatie aangewezen Marsa Malaz Kempinski. Reden zijn de erbarmelijke arbeidsomstandigheden waarover The Guardian eerder schreef.

Zegveld: “In juridisch opzicht is het ingewikkeld. Ik denk dat er op termijn gerechtelijke uitspraken komen die gebruik van de faciliteiten veroordelen. Maar nu is het al heel wat als de rechter de opdrachtgever voor de bouw verantwoordelijk houdt voor de ellende.”

Aspire Zone – een sportcomplex van 2,5 km2 – aangelegd door arbeidsmigranten die op grote schaal zijn uitgebuit.

Amnesty International lijkt dat te beseffen. De mensenrechtenorganisatie hamert nu ­vooral op de verplichtingen die Ajax heeft om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Woordvoerder Emile Affolter: “Als beurs­genoteerd bedrijf dient Ajax te voldoen aan de richtlijnen van de Oeso (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling). Op papier stelt Ajax maatschappelijk verantwoord te ondernemen, maar over mensenrechten is niets te vinden in de jaarverslagen. Een verwijzing naar de Oeso-richtlijnen evenmin. Het lijkt erop dat het niet bestaat. Inzake de Qatartrip mag je van Ajax verlangen dat het de risico’s in kaart brengt, een eventuele connectie met mensenrechtenschendingen benoemt en bestrijdt en erover communiceert met de buitenwacht.”

Ajax stelde vorige week sport en politiek te willen scheiden. Toch hoopt Amnesty dat Qatar aan bod komt in de aandeelhoudersvergadering van volgende week vrijdag.