Noodplan Amsterdam: scholen mogen vierdaagse lesweek invoeren tegen lerarentekort

Het betreft een vierdaagse lesweek in een vijfdaagse schoolweek, zo valt te lezen in het Noodplan Lerarentekort. De kinderen worden dus niet één dag naar huis gestuurd, maar krijgen op de vijfde dag les van externe, onbevoegde professionals. Bijvoorbeeld in kunst en cultuur, sport, natuur en wetenschap of burgerschapsvorming. Scholen maken zelf de keuze of ze hiertoe overgaan, maar mogen dat pas doen als ouders hiermee instemmen via de medezeggenschapsraad. De school moet er dan op kunnen rekenen dat ze niet door de Inspectie of het ministerie worden aangesproken op de vierdaagse lesweek.

Het noodplan is opgesteld door een kerngroep van schoolbesturen, directeuren, de gemeente Amsterdam, het ministerie en de Inspectie. Ouders zullen zich ongetwijfeld afvragen of hun kinderen nog wel voldoende leren in vier dagen. Arnold Jonk, directeur van schoolbestuur Samen tussen Amstel en IJ, die het woord voert namens de kerngroep, zegt dat de kwaliteit van het onderwijs nu al onder druk staat door de lerarentekorten. “Dit is niet voor niets een noodplan,” zegt hij. “Het is niet de bedoeling dat kinderen minder taal of rekenen krijgen. Maar we moeten wel snappen dat het lerarentekort zo nijpend is dat we niet alles bij het oude kunnen laten.”

Het lerarentekort treft zo’n tienduizend Amsterdamse schoolkinderen. De basisscholen komen zeker 360 docenten tekort en dat loopt alleen maar verder op. Vorige maand gingen diverse basisscholen in Nieuw-West tijdelijk dicht vanwege de tekorten, her en der in de stad worden kinderen naar huis gestuurd omdat de docent ziek is en vervanging onmogelijk is.

Het noodplan bevat meer maatregelen. Zo kunnen scholen ook kiezen voor grotere groepen, waarbij de docent hulp krijgt van een klassenassistent. Een andere optie is dat onbevoegde gastdocenten een deel van de lessen verzorgen.

De schoolbesturen willen meer hulp van gemeente en de minister. Amsterdam moet zorgen voor meer woningen die geschikt zijn voor docenten, want die kunnen op dit moment geen betaalbaar huis vinden en verlaten massaal de stad. Amsterdam wijst al een klein aantal woningen toe aan leraren, maar dat is onvoldoende. Daarnaast verstrekt de gemeente een reiskostenvergoeding aan docenten die elke dag naar de stad komen. Dat moet omhoog, vinden de schoolbesturen, want nog altijd moeten sommige leraren toeleggen op hun reiskosten. De minister moet zorgen voor betere pr voor het vak van docenten. Het aantal zijinstromers – professionals uit een ander vak die zich versneld omscholen tot onderwijzer – moet omhoog. Nu telt het Amsterdamse onderwijs 120 zijinstromers.

Het moet ook makkelijker zijn om docenten in te zetten op scholen waar de tekorten het grootst zijn. De minister zou werk moeten maken van een grotestedentoeslag: docenten in Amsterdam krijgen dan vijf tot tien procent meer, zodat het aantrekkelijk is hier te werken. “Een toeslag is superbelangrijk,” zegt Jonk. “Docenten zien hun collega’s vertrekken. Een toeslag zorgt voor erkenning.”

Jonk benadrukt dat scholen de maatregelen in samenhang met elkaar moeten nemen en in onderling overleg. “Het is niet ieder voor zich.” Het noodplan en de maatregelen die erin staan, zijn tijdelijk, tot het lerarentekort is verlicht.

Minister Arie Slob voor Basis- en Voortgezet Onderwijs stelde dat de schoolbesturen in Amsterdam, maar ook in Den Haag en Rotterdam ‘kei- en keihard hebben gewerkt’ aan de plannen. “Amsterdam is al iets verder, dat heeft het onderwijsveld ook al actief bij de plannen betrokken. Draagvlak van onderaf is heel belangrijk. De mensen die met de voeten in de klei staan merken de gevolgen van het lerarentekort elke dag.”

Slob: “In de plannen van Amsterdam staat ook nadrukkelijk dat er niet aan de onderwijstijd wordt getornd. Leerlingen gaan ook gewoon vijf dagen naar school.” Hij schiet de Amsterdamse plannen niet meteen af. “Ik zeg: werk het maar uit. We gaan later kijken wat er wel of niet kan.”

Volgens Slob heeft Amsterdam ‘een enorme klus geklaard’ door alle schoolbesturen ‘op één lijn te krijgen’. “Er zijn megaveel besturen in Amsterdam. Ze nemen met elkaar de verantwoordelijkheid voor de delen van de stad waar de problemen het grootst zijn. Dat betekent bijvoorbeeld dat men niet bij elkaar het personeel weghaalt of in een concurrentieslag zit met elkaar. Dat kunnen we echt niet gebruiken in deze periode.”

Slob beloofde binnen zijn eigen begroting negen miljoen euro vrij te maken voor de begeleiding van zijinstromers, mensen die zich vanuit een andere baan laten omscholen tot leraar. “Ik weet dat daar een prijskaartje aan hangt, dus dat ga ik linksom of rechtsom regelen.”

Of er ook extra geld komt voor de noodplannen, zoals alle schoolbesturen vragen, wilde de ChristenUnie-bewindsman niet zeggen. “Ik wil geen verwachtingen wekken.” De Amsterdamse schoolbesturen hebben hun plannen al doorgerekend, die zouden zestien miljoen euro gaan kosten. Wethouder Marjolein Moorman steunt de schoolbesturen en maakt extra geld vrij onder de voorwaarde dat scholen solidair zijn en dat de scholen met de grootste problemen de meeste hulp krijgen. De financiële hulp is eenmalig.

“Er is veel te weinig gedaan om ouders  te betrekken bij het opstellen van dit noodplan,” zegt Menno van de Koppel, directeur van de Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO). “We hebben aangeboden om aanwezig te zijn bij een bijeenkomst, maar we waren niet welkom.” Een gemiste kans, volgens Van de Koppel. “Dit is serieus hè. We hebben te maken met een onderwijscrisis. Daar zijn ook de ouders de dupe van.” Van de Koppel hoopt dat ouders wel inspraak krijgen in de vervolgstappen.

Ook zegt de OCO-directeur dat zijn organisatie erop gaat hameren dat medezeggenschapsraden inspraak hebben. In het noodplan staat dat kinderen op scholen die kiezen voor een vierdaagse lesweek een vijfde dag moeten invullen met lessen van onbevoegde professionals. De keuze is aan de scholen, maar pas wanneer ouders hiermee instemmen via de medezeggenschapsraad wordt dat ingevoerd. Van de Koppel: “Het is geen adviesrecht, maar instemmingsrecht. Daar gaan we voor waken.”