Uitbraak iepziekte: Vliegenbos zwaar getroffen

Verspreid over het bos in Noord zijn zes besmettingshaarden gevonden. De bomen, waaronder ook heel prominente iepen van ruim honderd jaar oud, worden binnen tien dagen gekapt om verdere besmettingen te voorkomen. Onzeker is of alle besmettingshaarden zijn gevonden. In een brief aan omwonenden roept de gemeente op mee te zoeken om te voorkomen dat kaalslag ontstaat in het bos.

Boomdeskundige Hans Kaljee van de gemeente noemt het ‘heel pijnlijk’. De kap zal zeker gaten slaan in het vanaf 1912 aangelegde bos. “Op sommige plekken is het echt een drama. Er zijn bomen bij die honderd jaar oud waren en kerngezond en in tien dagen hartstikke dood zijn.”

De iep is een symbool voor het groen in de stad. “Het is dé typische boom van Amsterdam.” Binnen het Vliegenbos komt de klap nog eens extra hard aan. “Het Vliegenbos is een heel bijzonder bos, het enige in West-Europa met zoveel iepen.”

Deze ziekte heeft de afgelopen eeuw al 80 tot 90 procent van de iepen het leven gekost, legt Kaljee uit. Elk jaar krijgen in Amsterdam 200 tot 300 iepen de iepziekte en gelukkig kunnen ze tegenwoordig worden vervangen door resistente iepensoorten. Dat het Vliegenbos al die tijd in stand is gebleven, maakt het des te bijzonderder. “Het is een uniek bos.”

De gemeente heeft een zoektocht ingesteld naar de oorsprong van de besmettingen. Dood hout in het bos of daaromheen kan de bron zijn van alle ellende. Iepziekte wordt veroorzaakt door een schimmel die wordt overgebracht door de iepenspintkever. Na besmetting sterft de iep al na 2 of 3 dagen. Via de wortels kan de schimmel zich razendsnel verspreiden waardoor andere bomen ook besmet raken.

Dode of afstervende bomen zijn dan weer heel aanlokkelijk voor de iepenspintkever. Als die zich hierin nestelen, vliegen binnen de kortste keren weer duizenden kevers uit die de ziekte vervolgens honderden meters verderop weer kunnen overbrengen. Vandaar de noodzaak om de bomen snel te kappen.

Maar de iepenspintkevers kunnen zich ook nestelen in ander dood hout, zoals afgevallen takken of openhaardhout dat meegenomen is uit het bos. Daarom heeft de gemeente een brief verspreid onder de omwonenden van het bos, zodat die kunnen meezoeken. “We kunnen niet achter elke schuur kijken.”

Omdat de ziekte op zes plekken tegelijk is opgedoken binnen het bos wordt vermoed dat de bron van de besmettingen op korte afstand gezocht moet worden. Kaljee houdt het ook nog voor mogelijk dat een bij de stormen van vorig jaar omgevallen boom de bron kan zijn, of afgewaaide takken.

Bij de fietsflat voor het Centraal Station zijn ook vier iepen besmet door de iepziekte. Ook die monumentale bomen worden gekapt. Theoretisch is het mogelijk dat beide besmettingen met elkaar te hebben - de kevers hebben een actieradius van zo’n drie kilometer, maar waarschijnlijk is dat niet.

Ook de Stichting Vliegenbos is in mineur. “Dit is een van de natuurmonumenten van Amsterdam, een uniek bos. Daar moeten we heel voorzichtig mee zijn,” zegt voorzitter Joost Janmaat. “Het gaat om grootschalige kap. Dat gaat echt dramatisch worden.”

Hij dringt er op aan dat omwonenden meezoeken naar de bron van de besmettingen. “Het is heel belangrijk dat we de infectiehaard vinden. Net als bij het coronavirus eigenlijk.”