UvA-onderzoekers: ‘Zorg krijgen tijdens lockdown lastig voor nieuwe gevallen’

De coronacrisis heeft gevolgen voor iedereen, óók voor de groepen die al in een lastigere positie verkeren in de samenleving zoals mensen met langdurige psychiatrische problemen, met een verstandelijke beperking, ouderen, dak- en thuislozen en gezinnen waar huiselijk geweld aan de orde is. Rechtstreeks gevolg is een terugloop in de van kwaliteit van leven, concluderen drie antropologen van de Universiteit van Amsterdam. 

Bij die kwetsbare groepen valt te denken aan wie al in een lastigere positie verkeert, zoals mensen met langdurige psychiatrische problemen, met een verstandelijke beperking, ouderen, dak- en thuislozen en gezinnen waar huiselijk geweld aan de orde is. 

Vooral de zorg voor nieuwe gevallen verloopt problematisch, zegt antropoloog Jeanette Pols, die het onderzoek leidt, samen met Danny de Vries en Amade M’charek. “Nieuwe aanmeldingen behandelen moest digitaal. Daardoor is er veel niet doorgegaan. Dat legt ook druk op cliënten. Sommigen houden het niet lang vol zonder hulp. Vooral bij huiselijk geweld is dat een probleem.” 

Bij spoedgevallen is het wél goed gegaan, benadrukt ze. “Dan gaan zorgverleners er direct heen. Maar wanneer er een nieuw onderzoek moest worden gestart, liet dat op zich wachten, omdat hulpverleners tot voor kort niet op huisbezoek konden.”

Voor dak- en thuislozen kwam er relatief snel hulp in de vorm van huisvesting, onder meer in hotelkamers. Toch leverden ook zij in op kwaliteit van leven. Er is voor hen geen dagbesteding en geen begeleiding naar werk. Pols: “Daar zit je dan in een hotelkamer. Dat is leuk voor een paar dagen, maar hun hele leven is leeg. Ze kunnen geen kant op en hebben geen idee hoe lang het wachten nog duurt.” Een van de ondervraagden zei dat hij alleen nog ‘achteruit dacht’. “Als geen plannen voor de toekomst kunt maken, ga je herinneringen ophalen,” legt de antropoloog uit.

Dezelfde manier van denken zagen de onderzoekers ook bij eenzame ouderen. Pols: “Een eenzame alleenstaande heeft letterlijk gezegd zij het gevoel had in de oorlog te zitten. Toen wist ze ook dat er bommen zouden vallen, de vraag was wanneer en waar. Dat had ze ook bij corona. Ouderen hebben geen idee of en wanneer het zal toeslaan.”

De wetenschappers hebben hun bevindingen eerder al gedeeld met het Outbreak Management Team. Volgens hen is sociaal verkeer onmisbaar voor deze groepen.

Een landelijk beleid zou ervoor moeten zorgen dat face-to-facecontact voor begeleidings- en dagbestedingsprogramma’s veilig wordt opgebouwd. De antropologen, die voor hun onderzoek samenwerkten met onder andere het Trimbos-instituut, vinden dat noodzakelijk om een minimale kwaliteit van leven te garanderen.

De noodzaak om op een andere manier zorg te verlenen blijkt ook positieve gevolgen te hebben. Pols, die ook onderzoek doet naar hoe digitale middelen kunnen bijdragen aan een betere gezondheid, legt uit dat digitale middelen ook ‘anders’ gebruikt werden en een ander resultaat opleverden.

“Als je aan iemand vraagt hoe het gaat in een videogesprek waarin je recht tegenover elkaar zit, krijg je een ander antwoord dan wanneer je het terloops vraagt. We hebben begeleiders gesproken die samen met hun cliënt gingen koken bijvoorbeeld. Allebei thuis, met contact via hun beeldscherm. Dan raak je al meer ontspannen en staat er minder druk op een gesprek.”

De wetenschappers gaan door met het onderzoek. Ze zijn ook benieuwd hoe de versoepelingen bijdragen aan de gezondheid van en de zorg voor kwetsbaren. In juli verwachten ze het project af te ronden.