Vraag om gerechtigheid voor Decembermoorden keert elk jaar terug – ‘Het duurt allemaal tergend lang’

De tranen van premier Joop den Uyl in de Mozes en Aäronkerk tijdens de eerste herdenking op zondag 12 december 1982. Dat is de herinnering die meteen naar boven komt bij Romeo Hoost, vanaf het eerste begin als organisator betrokken bij de herdenking van de Decembermoorden. “Die tranen zijn een begrip geworden en een symbool van de schok, de verontwaardiging en het verdriet over wat er vier dagen eerder was gebeurd in Fort Zeelandia. Het was eigenlijk niet te bevatten.”

Die eerste herdenking bleek het begin van een lange traditie. Elk jaar komen op 8 december de nabestaanden en hun sympathisanten samen om de moord op vijftien vooraanstaande Surinamers te herdenken en, steeds opnieuw, te vragen om gerechtigheid. Hoost is een van de weinigen, misschien wel de enige, die alle herdenkingen heeft bijgewoond. “Vroeger kwamen de partners van de slachtoffers en hun ouders. Nu komen de kinderen en kleinkinderen die hun opa nooit hebben gekend.”

Veertig jaar na de moorden loopt de toenmalige legerleider Desi Bouterse, later president van Suriname, nog steeds vrij rond, in afwachting van een uitspraak in hoger beroep. Dat oordeel wordt begin volgend jaar verwacht. “Het duurt allemaal tergend lang,” verwoordt Hoost de gevoelens onder de nabestaanden. “Tegelijkertijd krijgt Bouterse de juridische mogelijkheden die hij de slachtoffers nooit heeft gegund. Wanneer hij naar de gevangenis wordt gebracht, kan hij niet zeggen dat de rechters onzorgvuldig te werk zijn gegaan.”

Ook de 41ste editie van de herdenking staat in het teken van gerechtigheid. Burgemeester Femke Halsema spreekt over de lessen van de Decembermoorden. “Politiek geweld kweekt meer politiek geweld, onvrijheid brengt meer onvrijheid. Samenlevingen van minderheden, of dat nu gaat om Suriname of Amsterdam, vragen om meer democratie, niet minder. Juist door pal te staan voor de waarden van democratie en rechtsstaat eren we de nagedachtenis aan de slachtoffers van de Decembermoorden.”

Een bijzondere spreker is oud-minister Jan Pronk, van wie twee jaar geleden een politieke terugblik verscheen op de relatie tussen Nederland en Suriname. “Veertig jaar na de moorden zullen wij ook rekenschap moeten geven van het bloedrode verleden dat vanuit Nederland Suriname is aangedaan. Die rekenschap vraagt om bescheidenheid en verantwoordelijkheidsgevoel.” Met een verwijzing naar de actualiteit: “Het gehannes in Den Haag over excuses omtrent het slavernijverleden, zonder met Suriname te praten over inhoud en vorm, past daar niet bij.”

Voor het eerst aanwezig bij de herdenking is de Stichting Gerechtigheid en Waarheidsvinding, een groep nabestaanden van de Rijswijkse moorden van 1985. De moord op drie leden van een bandje dat repeteerde in een gebouw waar ook de Bevrijdingsraad voor Suriname vergaderde, werd nooit opgehelderd, maar alle verdenkingen wezen naar Bouterse. “De aanslag is nooit opgehelderd,” stelt nabestaande Sietske van Putten in de Amstelkerk. “De moorden zijn in de doofpot verdwenen.”

Daar heeft het alle schijn van. De Rijswijkse politie staakte indertijd na enkele maanden het onderzoek met de conclusie dat er geen sprake was van een politieke aanslag. De Stichting heeft in november jongstleden alsnog een verzoekschrift bij de staat ingediend, met als doel inzage in geheim verklaarde documenten, die tot nog toe in de kluis zijn gebleven. Van Putten: “Wat wordt er verborgen gehouden en waarom? Hield Nederland Bouterse de hand boven het hoofd?”

Met dat verzoek om openheid voegt de Stichting zich bij de velen in Nederland en Suriname die met vragen zitten over bijvoorbeeld de betrokkenheid van Nederland bij de militaire staatsgreep van 1980. Van Putten in de Amstelkerk: “De geschiedenis kun je niet achter je laten als je niet weet wat er is gebeurd, als er geen gerechtigheid heeft plaatsgevonden. Zonder democratische rechtsstaat is er geen toekomst. Dat geldt voor zowel Nederland als voor Suriname.”