Onbekend, ongekend rijk, een mysterieuze dood: dit was Jan IV van Glymes

,,Maar hij stierf heel schlemielig in Spanje.” Dat zegt kunsthistoricus Bart van Eekelen die samen met historicus Joey Spijkers het boek samenstelt. Met bijdragen van tal van gerenommeerde auteurs. Die elk voor zich in facetten van het leven van Jan IV doken. Het levert straks een boekwerk op van zo’n 400 pagina’s.

Jan IV was 39 jaar oud toen hij in 1567 stierf, vlak voor de Tachtigjarige Oorlog begon, de strijd om de onafhankelijkheid van de Nederlanden. De Bergse markies wilde bemiddelen tussen de Spaanse koning en dat opstandige Nederland. Reisde als gezant naar Spanje. Hij kreeg er huisarrest en ging dood. ,,Dat was wel heel toevallig, al in de zestiende eeuw waren er allerlei speculaties. Was het niet te toevallig allemaal? Is hij niet een handje geholpen?”, legt Van Eekelen uit.

Vanwege zijn verzet tegen de Spaanse kroon verviel Jan IV na zijn dood in ongenade. Daarna kon de Spaanse koning alle bezitttingen van de edelman in beslag nemen. Lange inventarislijsten die de Spanjaarden lieten maken bleven door de eeuwen bewaard. En gaven de aanzet tot de diepgravende studie.

Jaren werk is erin gaan zitten. Tal van bijzonderheden over het leven van deze ongekend rijke edelman worden belicht. Waar hij zijn geld vandaan haalde, wat hij bezat, de inpolderingen die hij deed. ,,Elk van de auteurs die aan het boek meewerken geeft op een eigen wijze een inkijk in het leven van Jan IV. Dat levert een heel gevarieerd beeld op”, aldus Van Eekelen.

En die auteurs deden meer dan inventarislijsten uitpluizen. Neem nu Grosfeld. ,,Hij is al heel lang bezig met onderzoeken, ook in Spaanse archieven. Hij heeft zelfs het spoor van Jan IV gevolgd op zijn reis naar Spanje destijds, zo bevlogen is hij met Jan IV bezig”, vertelt Van Eekelen over de inspanningen die zijn getroost voor de studie.

Toch bleef hij door de eeuwen heen onbekend. Iedereen kent Willem van Oranje. En wie iets meer met geschiedenis heeft, kent bijvoorbeeld ook de namen van Egmont en Hoorne, twee edellieden die op bevel van de Spaanse veldheer Alva op de Grote Markt in Brussel werden onthoofd. Omdat ze in opstand kwamen tegen het Spaanse gezag. Hun moord wordt algemeen gezien als begin van de opstand.

Jan IV kreeg nooit die aandacht, omdat hij ver weg van huis overleed, geen heldenrol vervulde. Toch spreekt zijn leven tot de verbeelding, blijkt als Van Eekelen vertelt over het boek in wording. En over de vele rollen die Jan IV tijdens zijn korte leven speelde. ,,Hij was grootgrondbezitter, markies, zat in de Raad van State, was graaf van Walhain.”

De edelman leefde op een wijze die nu ongekend zou zijn. Met paleizen vol tapijten, die zelfs toen erg duur in aanschaf waren. ,,De meubels stelden niet veel voor, die kostten bijna niks, maar de tapijten wel.” Die hingen aan wanden, lagen op vloeren, over kasten, op tafels. Honderden waren er. En boeken. En zilverwerk. Vooral om mee te pronken. Plus heel veel kleding.

Dat alles verkochten de Spanjaarden na de dood van Jan IV. En er is vrijwel niks meer van te achterhalen in de huidige tijd. Wat tijdens het onderzoek naar deze bijzondere markies wel boven water kwam? Portretten. Jan Peeters, voormalig conservator van Het Markiezenhof, wist door speurwerk nieuwe en vrijwel onbekende portretten van Jan IV te achterhalen. Tot in Zweden en Polen ging zijn zoektocht.

Het boek verschijnt straks bij een landelijke uitgever in samenwerking met de Geschiedkundige Kring van Bergen op Zoom. Leden van die kring ontvangen het boek als ledengeschenk, voor overige belangstellenden komt het te koop.