11 miljoen door Nederland gekochte coronavaccins terug naar tekentafel: ‘Tegenvaller’

Het heeft niet direct gevolgen voor Nederland, dat maximaal 11,7 miljoen van de Sanofi-vaccins heeft besteld. Dit soort vertraging was ‘ingecalculeerd’, zegt minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid. ,,Juist daarom hadden we zo’n brede vaccinportfolio opgebouwd.” Het kabinet heeft bijna 60 miljoen vaccins aangekocht die van zes verschillende producenten komen.

Nederland heeft met Sanofi-GSK bovendien een ander contract gesloten dan met de vijf andere farmaceuten. Omdat Sanofi het minst ver is in de ontwikkeling, hoeft pas op het moment dat er definitieve resultaten zijn, besloten te worden hoeveel doses er definitief worden afgenomen.

Het Sanofi-vaccin zorgt bij volwassenen in de leeftijd van 18 tot 49 jaar voor een immuunreactie die overeenkomt met die van patiënten die zijn hersteld van Covid-19, zeggen de farmaceuten. Bij oudere mensen is die immuunreactie alleen veel zwakker. Dat komt volgens de bedrijven waarschijnlijk omdat de concentratie van het middel dat de afweerreactie moet opwekken, het zogenoemde antigeen, te laag is.

De teleurstellende resultaten zijn de uitkomst van de zogeheten fase 1/2-studie. Bij deze studie, waaraan 440 mensen in de Verenigde Staten deelnamen, werd gekeken of het vaccin een immuunreactie opwekt en veilig is. Of een vaccin vervolgens ook daadwerkelijk bescherming geeft tegen het coronavirus wordt pas in de grote fase 3-studie onder tienduizenden proefpersonen onderzocht. Zover waren Sanofi en GSK nog niet.

De twee farmaceuten hopen nu in februari 2021 te beginnen met nieuwe testen, met een aangepaste versie van het vaccin die inmiddels al getest is op apen. In het tweede kwartaal van 2021 zou met de fase 3-studie kunnen worden begonnen. Daarbij zal het middel van Sanofi en GSK ook vergeleken worden met een goedgekeurd coronavaccin. 

Als deze testen positief uitvallen, kan in de tweede helft van volgend jaar goedkeuring aangevraagd worden bij autoriteiten. Dat zorgt dan wel voor een vertraging bij het op de markt brengen tot het vierde kwartaal van 2021, terwijl hier eerder op medio volgend jaar werd gemikt.

Voor het kandidaat-vaccin maakt Sanofi gebruik van een eiwittechnologie die de farmaceut ook gebruikt voor zijn griepprik, gecombineerd met stoffen van GSK die de immuunreactie van het lichaam verbeteren. Sanofi werkt ook nog aan een ander vaccin op basis van de hypermoderne mRNA-techniek (net als Pfizer en Moderna), GSK is betrokken bij de ontwikkeling van een aantal andere coronavaccins. 

Ook Ger Rijkers, immunoloog bij het Roosevelt University College in Middelburg, noemt het nieuws over het Sanofi-vaccin ‘een tegenvaller’. ,,Ze moeten zo'n beetje terug naar de tekentafel. Maar tegelijk is het wel positief dat de farmaceut er zelf open over is en eerlijk zegt: ‘Wij vinden het niet goed genoeg.’”

Dat in de nieuwe tests onder grote groepen mensen de controlegroep een ander coronavaccin krijgt in plaats van een placebomedicijn, is ook goed nieuws, vindt Rijkers. ,,Je kunt je afvragen hoe ethisch het is om proefpersonen nog een nepmedicijn te geven, als er al vaccins zijn waarvan bekend is dat ze werken, zoals dat van Pfizer.”

Helemaal afschrijven doet de immunoloog het tegenvallende vaccin van de Frans-Britse combinatie overigens nog niet. ,,Het geeft een immuunreactie bij jongeren en de farmaceut meldt bovendien dat het verspreiding van het virus remt. Daardoor zou het voor jongeren nog wel geschikt kunnen zijn.”

Nederland verwachtte in het derde kwartaal 5,85 miljoen doses van het Sanofi-GSK-vaccin en nog eens eenzelfde hoeveelheid in het vierde kwartaal. Het kabinet hield al een slag om de arm omdat - anders dan de vaccins van Pfizer, Moderna en AstraZeneca - de onderzoeken onder grote groepen mensen nog moesten beginnen. Het zou daarom ook nog kunnen dat het Sanofi-vaccin niet alleen vertraagd is, maar helemaal de eindstreep niet haalt. 

In totaal heeft Nederland 57,7 miljoen vaccins ingekocht van zes verschillende farmaceuten. Rekening houdend met dat van verschillende vaccins twee prikken nodig zijn, zijn er nog steeds méér besteld dan er nodig zullen zijn. Ook zonder Sanofi-GSK zijn er genoeg vaccins om heel Nederland volgend jaar te beschermen, mits de andere vaccins wél werken en tijdig geleverd kunnen worden.

Sanofi en GSK hebben de capaciteit om jaarlijks 1 miljard doses van het vaccin te maken, zo werd eerder bekend. ,,We zijn teleurgesteld, maar onze besluiten worden altijd bepaald door wetenschap en data. We blijven vertrouwen hebben en zijn toegewijd om een veilig en doeltreffend coronavaccin te leveren”, zegt Thomas Triomphe, de CEO van Sanofi.

Overigens wordt ook nog van het AstraZeneca-vaccin nog verder onderzocht hoe goed het ouderen beschermt, maar dat vaccin is al wel op grote groepen mensen getest. AstraZeneca heeft al aangetoond dat het coronavaccin dat het ontwikkeld heeft (een deel van de) mensen bescherming biedt. 

Sanofi is nog niet zover. Dat heeft alleen vastgesteld hoeveel procent van de mensen antistoffen tegen corona opbouwen door het vaccin. Dat percentage lag bij mensen van 18 tot 49 (89,6 procent) stukken hoger dan bij mensen boven de zestig (62,5 procent). Dat zou betekenen dat het vaccin bij bijna 40 procent van de ouderen sowieso niet zou werken. 

Bekijk al onze video's over coronavaccins in deze playlist.