Aantal daklozen in Nederland verdubbeld: ‘Iedereen kan dakloos worden’

Het aantal daklozen in Nederland is in tien jaar tijd verdubbeld: van nog geen 18.000 in 2009 naar bijna 40.000 mensen. Opvanginstanties slaan alarm: ,,Steeds meer mensen lopen risico’s: iedereen kan dakloos worden.’’

Marcia Nieuwenhuis 23-08-19, 00:01 Laatste update: 09:12

De groep daklozen van 18 tot 30 jaar is in tien jaar tijd zelfs verdrievoudigd. En dat geldt ook voor de groep met een niet-westerse achtergrond. Zo blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Probleem is dat steeds meer Nederlanders in armoede leven, terwijl het aantal betaalbare woningen afneemt. Ook belanden meer mensen op straat doordat er minder bedden zijn in de geestelijke gezondheidszorg.

De brancheorganisatie van maatschappelijke opvanginstellingen luidt de noodklok. ,,Dit is geen woningnood meer, dit is een woningcrisis’’, benadrukt Rina Beers van de Federatie Opvang. ,,Het verbaast ons dat de woningcrisis niet het nummer één probleem is van nu, zoals klimaat of migratie.’’

Gewone mensen

Op elke tienduizend inwoners tussen de 18 en 65 jaar waren er in 2009 nog slechts zeventien dakloos. Inmiddels is dat aantal opgelopen tot 37. Beers: ,,Steeds meer gewone mensen ontbreekt het aan de meest basale dingen: onderdak, voedsel, en gezondheidszorg. Daarmee is sprake van schending van de mensenrechten.”

Bestuursvoorzitter van het Leger des Heils, Cornel Vader, maakt zich zorgen. Tijdelijke opvanglocaties zitten overvol en er is amper doorstroming. ,,Ik zie heel veel mensen stranden en geen opvang krijgen. Ik ben bang dat we toe moeten naar slaapzalen en dat soepbussen weer vaker moeten uitrukken.’’

Geregistreerd

Het CBS heeft alleen cijfers over geregistreerde daklozen. Dat gaat om mensen die niet meer ingeschreven staan op een woonadres en slapen in de open lucht, op stations of campings, in portieken, fietsenstallingen, winkelcentra, auto’s, of in de nachtopvang van bijvoorbeeld het Leger des Heils. Tot die groep behoren ook mensen die op niet-structurele basis bij vrienden, kennissen of familie logeren, zonder vaste verblijfplaats.

Mensen die nog wél ingeschreven staan op een adres, maar daar in de praktijk niet meer wonen en volledig in hun eigen netwerk worden opgevangen, tellen niet mee. Daklozen die illegaal in Nederland zijn evenmin. Vermoedelijk ligt het werkelijke aantal daklozen dus hoger.

Schrikken

Staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid is geschrokken van de forse toename van het aantal daklozen. ,,Ik ben mij rot geschrokken van de cijfers”, aldus Blokhuis tegen het NPO Radio 1 Journaal. ,,Wij wisten dat het aantal dak- en thuislozen eerder iets aan het toenemen was dan aan het afnemen. Maar dat de toename zo fors is, dat is een tegenvaller. Zeker als je je realiseert dat bij elke dakloosheid veel ellende aan de hand is voor het individu en de omgeving.”

Zeven oorzaken van de verdubbeling van het aantal daklozen in tien jaar tijd.

1. Te weinig goedkope woningen

Bestuursvoorzitter van het Leger des Heils Cornel Vader kan er niet over uit. ,,Net las ik nog dat een woningcorporatie goedkope woningen wil afbreken. Dat is echt een héééél erg slecht idee! Goedkope huisjes zijn er al bijna niet.’’ Hij krijgt bijval van Rina Beers van de brancheorganisatie Federatie Opvang. ,,Er werd lang gedacht dat de aantrekkende woningmarkt het tekort aan woningen wel zou oplossen. Maar de werkelijkheid is dat er 263.000 woningen te weinig zijn. Dit is geen woningnood meer, dit is woningcrisis.’’

2. Opvanglocaties zitten overvol

,,Mensen blijven daardoor veel te lang in de kortdurende opvang,’’ betoogt Vader. De Leger des Heils-voorman rekent voor dat daklozen daar nu gemiddeld vierhonderd dagen verblijven. ,,Een jaar en een maand!’’ benadrukt hij. ,,Nieuwe dakloze mensen moet de toegang worden geweigerd en zijn op de straat aangewezen.’’ Beers wil dat er ‘nú’ maatregelen worden genomen om (sociale) huurwoningen te mogen delen met meerdere huishoudens.

3. Hoog risico op afglijden

Volgens Vader lopen daklozen door de woningnood het risico eerder terug te vallen in oude patronen. ,,Door de woningnood moeten ze vaak een klein onooglijk kamertje betrekken in de binnenstad. We zien vaak dat mensen daar toch weer afglijden. Zij komen dan opnieuw met mensen uit hun verleden in contact en zo gaat er weer een jaar verloren. Misschien word je dan wel zo wanhopig dat je hele foute dingen gaat doen.’’

4. Geen aansluiting

Dakloos worden, gaat volgens Rina Beers van de Federatie Opvang vaak op dezelfde manier. ,,Mensen belanden bijvoorbeeld in de geestelijke gezondheidszorg of in de jeugdgevangenis, maar daarna is er niets goeds geregeld in de aansluiting. Het is niet te vergelijken met de crisis van daklozen eind jaren 90, waarbij je tienduizenden mensen op straat zag, maar je hebt het nu wel over tienduizenden mensen per jaar.’’

5. Minder plekken in psychiatrie en gevangenis

Het Legers des Heils wijst ook naar de bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg (ggz). ,,Er zijn steeds minder bedden in de psychiatrie.’’ Ook in het strafrecht ziet Vader diezelfde ontwikkeling. ,,Mensen komen minder in het psychiatrisch gevang, of korter. Die groep belandt nu eerder op straat.’’

6. Vangnet bijstand onvoldoende

Volgens Godfried Engbersen, raadslid van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid en hoogleraar sociologie aan de Erasmus Universiteit is ‘het vangnet van de bijstand onvoldoende’. ,,De laatste tien jaar zijn er gaten in het bijstandssysteem gevallen. Er is bijvoorbeeld ook een grotere vraag naar voedselbanken.’’

7. De val van de middenklasse

,,Er is een ongekend flexibele arbeidsmarkt, het is heel makkelijk om zonder werk te komen zitten”, licht Engbersen toe. ,,In de regel zijn het laagopgeleiden, ongeletterden en migranten die last hebben van dak- en thuisloosheid. Maar je ziet het aantal mensen uit de middenklasse toenemen, al is dat vaak wel tijdelijk.’’ Vader en Beers beamen: ,,Steeds meer mensen lopen risico’s: iedereen kan dakloos worden.’’

De 68-jarige Gert is één van de 40.000 mensen die in 2018 dakloos waren. Bekijk hieronder zijn verhaal: