In Nederland leven per jaar 75 miljoen dieren in een megastal. De toename komt vooral doordat het aantal melkkoe-megastallen meer dan verdubbelden van 197 naar 439. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research, uitgevoerd in opdracht van Wakker Dier.

Noord-Brabant had in 2017 met 211 megastallen de meeste grote stallen van alle provincies. Daar kwamen 85 megastallen bij sinds 2010, een groei van 67 procent. Ook Friesland (115) en Limburg (97) hebben veel megastallen.

Om melkplassen en boterbergen terug te dringen gold vanaf 1984 een melkquotum. Maar sinds 1 april 2015 mogen boeren weer melken wat ze willen, voor veel boeren hét signaal om fors uit te breiden. Als één locatie 10.000 à 12.000 vierkante meter stal heeft en er meer dieren leven dan 220.000 vleeskuikens, 120.000 leghennen, 7500 vleesvarkens, 1500 geiten of 250 melkkoeien, wordt het een megastal genoemd.

Wakker Dier maakt zich grote zorgen om de trend. ,,Brand of ziekte treft direct ontzettend veel dieren’’, betoogt bestuurder Anne Hilhorst. In 2017 kwamen bij een brand in Gelderland ruim 20.000 varkens om, dat wordt de grootste stalbrand ooit genoemd. Tegen verspreiding van bijvoorbeeld vogelgriep moeten soms in één klap meer dan 40.000 dieren worden gedood. 

Bekijk de beelden van de stalbrand in 2017 (tekst gaat verder onder de video):

Als het aan Wakker Dier ligt, worden megastallen verboden. Hilhorst: ,,Door de focus op lagere kosten komt dierenwelzijn steeds meer in het gedrang. Bij megastallen is nauwelijks ruimte voor bijvoorbeeld stro of natuurlijk gedrag.‘’

Onderzoeker Jaap van Os van Wageningen University & Research, die de toename onderzocht, is minder kritisch. Volgens hem is het in megastallen vaak juist beter gesteld met de gezondheid van dieren. ,,Grote stallen beschikken vaak over de nieuwste technieken, dat is meestal beter voor de gezondheid van de dieren’’, zegt hij. ,,Alleen als er tóch een ziekte uitbreekt, worden er wel meer dieren getroffen. Bij vogelgriep bijvoorbeeld moet je in één keer de hele stal ruimen. Bij een grote stalbrand in 2017 zijn bijvoorbeeld 20.000 varkens omgekomen.’’

Een megastal is dus niet per definitie slecht, zegt onderzoeker Van Os. ,,Als een bedrijf megastallen heeft, staat de boer er vaak niet alleen voor, maar is er een team van mensen dat zich kan specialiseren. Dat kan het dierenwelzijn ten goede komen. Als er bijvoorbeeld permanent iemand rondloopt die biggetjes ter wereld kan brengen, is de kans groter dat ze levend worden geboren.’’

De schaalvergroting is simpelweg een kwestie van geld, stelt de onderzoeker: de grotere schaal geeft een beter verdienmodel. ,,Vroeger hadden we kruideniers, nu hebben we supermarkten. Dat gebeurt in de veehouderij ook.’’ Wel is in een deel van de gevallen sprake van overlast voor de omgeving. Van Os: ,,Als je pal naast een grote stal woont, heb je pech. Al hebben die wel vaak installaties om uitstoot te verminderen, waardoor het toch geen probleem hoeft te zijn. Bij pluimveehouderijen is fijnstof een probleem, zeker nu er meer gescharreld wordt. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu onderzoekt momenteel of veehouderij een risico is voor de gezondheid van omwonenden. Daar zijn wij als Wageningen University & Research ook bij betrokken.’’