Kantoor van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) in Zoetermeer. © ANP

AIVD: Online opleving van extreem-rechts

Nederland kent een ‘online opleving’ van rechts-extremisme. ,,Nederlanders zijn lid van internationale onlinegroepen waarin aanslagplegers en hun sympathisanten elkaar vinden”, zo meldt inlichtingendienst AIVD in haar jaarverslag over 2019.

Cyril Rosman, Tobias den Hartog 29-04-20, 18:19

De geheime dienst bestempelt 2019 als het jaar waarin ‘een opleving waar te nemen was van wereldwijd rechts-extremisme’. ,,Extremisten pleegden gewelddadige aanslagen in de Verenigde Staten, Europese landen en Nieuw-Zeeland.” In Nederland is die opleving vooral online te zien, zo stelt de AIVD.

Extreme content kan mensen aanzetten tot radicalisering of zelfs tot geweld. Ook Nederlanders zijn lid van dergelijke onlinegroepen
Jaarverslag AIVD

,,Vooral de aanslag van een Australiër in Christchurch, Nieuw-Zeeland, waarbij 51 mensen in een moskee werden gedood, heeft mensen aangezet tot copycat-gedrag. Dat gedrag wordt versterkt doordat aanslagplegers en hun sympathisanten elkaar vinden op rechts-extremistische websites.” Die ontmoetingen worden daarna voortgezet in besloten, nog extremere groepen. ,,Extreme content kan mensen aanzetten tot radicalisering of zelfs tot geweld. Ook Nederlanders zijn lid van dergelijke internationale onlinegroepen.”

Deze nieuwssite schreef recent nog over een groep Nederlanders die actief waren op het neo-nazistische webforum Iron March. Op dat forum waren ook Amerikaanse rechts-extremisten aanwezig die later zijn aangeklaagd voor meerdere racistische moorden. Vandaag kwam ook een inwoner van Den Haag voor de rechter die gezegd zou hebben ‘te hebben gesmuld van de aanslag in Christchurch’ en ook een moskee zou hebben willen aanvallen.

De AIVD noemt één Nederlandse beweging met naam. Volgens de dienst is Erkenbrand ‘een voorbeeld van een organisatie die met democratische middelen ondemocratische doelstellingen nastreeft’. ,,Deze Nederlandse alt-rechtsbeweging heeft als uiteindelijk doel om een autoritair politiek bestel te realiseren dat alleen de grondrechten van de witte burger (man) waarborgt.”

Jihadisme

De dreiging van jihadistisch terrorisme in Nederland is ‘verminderd, maar nog steeds aanzienlijk’, staat in het jaarverslag. Eind 2019 werd dan ook het dreigingsniveau in Nederland (de kans dat er een terroristische aanslag plaatsvindt) verminderd van niveau 4 (substantieel) naar niveau 3 (aanzienlijk). In maart 2019 vond wel de grootste terroristische aanslag in tijden in Nederland plaats: de tramaanslag in Utrecht. De dader Gökmen Tanis, handelde alleen en, zo bleek tijdens de rechtszaak, was ook geen onderdeel van een jihadistisch netwerk. Hij is inmiddels veroordeeld tot levenslang.

Er is een dreiging van netwerkvorming op de terroristenafdelingen én in het terugkeren van jihadisten in de jihadistische beweging na hun vrijlating
Jaarverslag AIVD

Van de Nederlandse jihadistische beweging gaat nog steeds dreiging uit. Ook al is ze ’weinig zichtbaar in het openbare leven’. ,,Dat heeft te maken met organisatorische en ideologische verdeeldheid en gebrek aan hiërarchie en leiderschap. Ook groeit de beweging niet: er komen nauwelijks nieuwe mensen bij en er gaan er ook weinig weg.”

De inlichtingendienst maakt zich zorgen over de twee speciale Terroristenafdelingen in de Nederlandse gevangenissen. ,,Er is een dreiging van netwerkvorming op de terroristenafdelingen én in het terugkeren van jihadisten in de jihadistische beweging na hun vrijlating. Als zij zijn teruggekeerd in hun oude netwerk, kunnen deze jihadisten voor een nieuwe dynamiek in dat netwerk zorgen.” Ook lijkt het deradicaliseren van teruggekeerde jihadisten uit Syrië slechts gedeeltelijk een succes: ,,Veel terugkeerders houden zich bezig met propaganda of facilitering, ze blijken de jihadistische ideologie aan te blijven hangen zonder nog geweld te willen plegen.”

Spionage

De AIVD constateert ook dat andere landen spioneren in ons land en noemt China in het bijzonder. Volgens de dienst is dat land ‘de grootste dreiging op het vlak van economische spionage’. Zo zouden meerdere Nederlandse topsectoren doelwit zijn geweest van digitale spionage. Vooral hoogwaardige Nederlandse technologieën zijn doelwit. Denk bijvoorbeeld aan chipfabrikant ASML, al noemt de AIVD deze niet bij naam.

De Chinezen gebruiken volgens de dienst de buitgemaakte informatie om de eigen economie te ontwikkelen. Opvallend daarbij is dat China spioneert langs de zogenoemde Nieuwe Zijderoute. Dat zijn routes over spoor en weg door zowel het Midden-Oosten als India en Afrika richting het land. ,,Onderzoek wijst uit dat landen langs deze nieuwe route geregeld doelwit zijn van digitale spionage’’, schrijft de AIVD

5G

De AIVD vreest bovendien dat China marktleider wordt op gebieden als kunstmatige intelligentie en 5G, waardoor via deze ‘technische dominantie’ landen afhankelijker worden van Chinese technologie. Dat zet de deur open naar digitale spionage en sabotage, constateert de AIVD.

Naast China noemt de dienst ook Rusland met nadruk. Het land voert ‘voortdurend’ online campagne om vraagtekens te zetten bij de rol van Rusland rond de aanslag op de MH17. Dat is niet al te succesvol, schrijft de geheime dienst wel: ,,De impact op Nederland lijkt vooralsnog beperkt.”