Belangrijke MH17-verdachte vrijgelaten door Oekraïne

Tsemach werd enkele weken geleden door de Oekraïners op spectaculaire wijze opgepakt in het door de separatisten bezette deel van het land.  Hij werd door de geheime dienst verdoofd en ontvoerd. Oekraïne wil hem berechten voor zijn rol in de burgeroorlog. Een rechter heeft nu besloten dat hij dat proces in vrijheid af mag wachten, zo melden Oekraïnse media. Hij krijgt geen elektronisch arm- of enkelband om. 

Het Nederlandse OM had vorige week juist aan de Oekraïners gevraagd Tsemach langer vast te houden, zodat hij ondervraagd zou kunnen worden. ,,Die ondervraging is van groot belang", aldus de Nederlandse onderzoeksleider Fred Westerbeke in een uitgelekte brief aan het Oekraïnse OM. Justitie wil hem horen omdat hij waarschijnlijk meer weet van de route en de bemanning van de Buk-lanceerinstallatie die werd gebruikt om MH17 neer te schieten. ,,Op basis van nieuwe informatie beschouwen we Vladimir Tsemach nu als verdachte. We kunnen echter niet zeggen welke informatie dat is", staat er in de brief.

Recent werd bekend dat Rusland Tsemach wilde betrekken in een gevangenenruil met Oekraïne. Dat is opvallend omdat Tsemach geen Rus, maar een Oekraïner is. Het onderzoeksteam MH17 stelt dat de Buk die het vliegtuig neerhaalde uit Rusland komt en merkte eerder drie Russen en een Oekraïner aan als verdachten in het onderzoek. Tsemach was in 2014 de commandant van een luchtafweereenheid van de separatisten in de buurt van de plaats Snizjne. Vanuit die plek in Oost-Oekraïne werd de raket die vlucht MH17 in juli 2014 neerhaalde afgeschoten. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.

Een woordvoerder van het Joint Investigation Team (JIT), het internationale team dat onder Nederlandse leiding de crash onderzoekt, wilde vanochtend nog geen reactie geven op het vrijlaten van Tsemach.  Ook minister van Justitie Grapperhaus wil er geen mededelingen over doen. Vraag is nu wat de Oekraïner gaat doen: blijft hij beschikbaar voor het onderzoek of duikt hij onder? De Oekraïnse aanklager Oleg Peresada zegt tegen website Hromadske ‘dat Tsemach terug zal keren naar het gebied dat niet onder controle staat van de Oekraïnse overheid’. Dat zou betekenen dat de verdachte terugkeert naar het separatistengebied. 

Tsemach moest vandaag voorkomen omdat zijn termijn van een maand voorarrest erop zat. Het Oekraïnse OM stelde in de rechtbank hem langer vast te willen houden omdat ‘zijn leven anders gevaar kan lopen'. Tsemach zelf wilde in de rechtszaal geen vragen van journalisten over MH17 beantwoorden. Hij verliet de rechtbank als vrij man.

Vier andere verdachten bevinden zich alle vier in Rusland. Dat land levert geen onderdanen uit. Hoofdverdachte Igor Strelkov liet eerder aan deze site al weten ook zelf niet van plan te zijn naar Nederland te komen voor het proces dat volgend jaar van start gaat.

In Oekraïne bestaat grote verwarring over de vrijlating van Tsemach. Sommigen zien hierin een voorbode van een vlucht van Tsemach naar Rusland, waardoor Kiev zou voldoen aan een van de Russische voorwaarden voor de gevangenenruil. Anderen zien het eerder als een onderdeel van een machtsstrijd tussen justitie en de Oekraïnse president Zelensky: door Tsemach vrij te laten, is hij geen gevangene meer en kan hij dus ook niet worden uitgeruild. 

,,Het klinkt alsof hij onderdeel kan worden van een gevangenenruil”, reageert PvdA-Europarlementariër Kati Piri. ,,Het is afwachten, ik hou mijn hart vast.”  Op initiatief van Piri stuurden veertig PvdA-Europarlementariërs deze week een brief aan de Oekraïense president Volodimir Zelenski om erop aan te dringen dat Tsemach niet aan Moskou wordt uitgeleverd als onderdeel van een door Moskou gewenste ruil.

,,Dit beweegt de verkeerde kant op”, zegt ze over de vrijlating van de oud-commandant van de pro-Russische separatisten. Volgens haar is dit eerder al gebeurd met een Russische journalist. Zij begrijpt wel de ‘moeilijke’ positie waarin Oekraïne verkeert.

Ook de nabestaanden van de slachtoffers maken zich zorgen. ,,Ik weet niet of het nu goed of slecht nieuws is. Dit is schaken op heel hoog niveau”, reageerde Piet Ploeg, voorzitter stichting Vliegramp MH17. ,,Het is onduidelijk of dit mogelijk te maken heeft met een gevangenenruil. Dat zou heel slecht zijn. En waar blijft hij nu hij is vrijgelaten? Ik ben er wel bezorgd over dat een belangrijke verdachte dan niet beschikbaar blijft voor het strafrechtelijke onderzoek van het internationaal justitieel onderzoeksteam (JIT). Het risico is groot dat hij dan niet voor de rechter zal verschijnen en dat is toch wat we allemaal willen.”

Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) staat naar eigen zeggen in nauw contact met de Oekraïense autoriteiten. ,,We zitten er bovenop”, zei hij donderdag. Hij wil verder niet op de zaak ingaan. Blok zei dat de berichten uit Kiev een hoop vragen oproepen. Hij wilde de vrijlating op borgtocht van Tsemach niet bevestigen, ook wilde hij niet kwijt of Nederland van tevoren op de hoogte was gesteld.

Wij spraken de nabestaanden van de slachtoffers van de MH17-ramp tijdens een herdenking afgelopen zomer. Bekijk hieronder de video.