Blunderende verkeersleiding liet zestien vliegtuigen op gesloten baan van ‘slordig’ Schiphol landen

Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) bevestigt het incident met de zestien vliegtuigen aan deze site. ,,Op dit moment onderzoeken wij de situatie en kijken we wat we kunnen leren van het voorval’’, verklaart LVNL-woordvoerder Maj-Britt van Raalte. 

Luchtvaartdeskundige Joris Melkert van de TU Delft oordeelt hard over de fout van de Nederlandse luchtverkeersleiding: ,,Dit is slordig, dit had niet mogen gebeuren.’’ Hij benadrukt dat er bij dit incident sprake is van ‘een opeenstapeling van fouten’ en dat dit juist risico's met zich meebrengt. ,,Bij luchtvaartongelukken is er altijd sprake van een opeenstapeling van fouten.’’ 

Hij wijst op drie fouten die hier hebben plaatsgevonden. ,,In Finland is het grondpersoneel vergeten een pin uit het neuswiel te halen. Dat is de eerste fout. Dat is vervolgens pas geconstateerd toen het vliegtuig al onderweg was: de tweede fout. Toen moest die veiligheidspin op Schiphol worden verwijderd. Dat leidt er in Nederland toe dat vliegtuigen moeten uitwijken naar een andere baan. Daar wordt dan de derde fout gemaakt, want die baan was niet opengesteld voor gebruik. Het zal nooit zo zijn dat één fout tot een ongeval leidt, maar al stapelend worden die fouten de luchtvaart fataal.’’

Volgens de Nederlandse luchtverkeersleiding is er geen botsingsgevaar geweest. Het incident is wel opmerkelijk want Schiphol lag eerder al onder vuur om het grote aantal bijna-botsingen op de luchthaven. In 2017 onthulde deze krant dat Schiphol recordhouder gevaarlijke incidenten was. Schiphol kampte in 2016 met 47 zogenoemde ‘runway incursions’. Dat zijn situaties waarbij een vliegtuig, voertuig of persoon in de beschermde zone komt van een baan die op dat moment wordt gebruikt voor een start of landing.

Lees door onder de staafdiagram.

En dat aantal is veel hoger dan op andere grote internationale luchthavens, blijkt uit een vergelijking met zes andere vliegvelden. Schiphol kampte in 2016 met één incident op ongeveer 10.000 starts en landingen. Andere luchthavens hebben één voorval op 35.000 tot 130.000 vliegbewegingen, zo’n drie tot dertien keer minder dus. München had in hetzelfde jaar bijvoorbeeld maar drie van zulke incidenten, New York John F. Kennedy vijf en London Heathrow dertien. Die luchthavens tellen net als Schiphol zo’n 400.000 à 500.000 vliegbewegingen per jaar en zijn qua grootte dus vergelijkbaar.

Luchtverkeersleiding Nederland benadrukt dat het aantal runway-incursions de afgelopen jaren juist is afgenomen. Uit het rapport Staat van Schiphol 2019, blijkt dat er 31 en 28 van die gevaarlijke incidenten zijn gemeld in 2018 en 2019. 

De Onderzoeksraad voor de Veiligheid kwam in 2017 met een rapport over Schiphol. Uit een interne mail van hooggeplaatste Schiphol-medewerkers in handen van deze krant, bleek destijds dat de conclusies van dat rapport op verzoek van Schiphol waren afgezwakt. Schiphol had het conceptrapport ingezien en inspraak bij de eindversie. De medewerkers constateren dat de aanvankelijke kritiek ‘op veel punten is afgezwakt’. ,,Positief is dat het commentaar op conceptrapport grotendeels en op essentiële punten is verwerkt. De aanvankelijke constatering dat de veiligheid op Schiphol momenteel al onder druk zou zijn is niet langer aan de orde en komt in de finale versie niet terug’’, zo staat in de mail. De aanvankelijke subtitel ‘Veiligheid Schiphol onder druk’ zou zijn geschrapt. ,,Het definitieve rapport is niettemin stevig van toon en wijst wél nadrukkelijk op de risico’s die in de toekomst kunnen ontstaan als er geen maatregelen worden genomen.’’

De Noord-Hollandse omroep NH-Nieuws bracht in het nieuws dat een toestel van Ryanair door de fout vlak voordat het op de Zwanenburgbaan wilde landen een doorstart moest maken. Daarvoor waren al zestien toestellen op de nog niet vrijgegeven baan geland. Ook onthulde die omroep dat vliegtuigen moesten uitwijken naar de Zwanenburgbaan omdat een toestel van Transavia de Buitenveldertbaan bezet hield. Grondpersoneel in Finland was bij dit toestel vergeten een pin uit het neuswiel te halen. De fout werd ontdekt tijdens de vlucht en de technische dienst van Transavia wilde deze pin meteen na de landing verwijderen. Hierdoor bleef het toestel enige tijd op de Buitenveldertbaan staan en liet de luchtverkeersleiding toestellen uitwijken naar de nog niet vrijgegeven Zwanenburgbaan.

De fout komt op een gevoelig moment voor Schiphol. Zo willen D66 en ChristenUnie dat er meer onderzoek gedaan gaat worden naar de veiligheid op de luchthaven voordat deze verder mag groeien. Daarnaast bracht FNV afgelopen week naar buiten dat grondpersoneel veel veiligheidsincidenten op platforms niet meldt omdat er een angstcultuur zou heersen en er laks opgetreden wordt.

Volgens vakbond FNV is Schiphol laks over de veiligheid van medewerkers die op de platforms bij vliegtuigen werken. Ook zou er een angstcultuur heersen bijde bedrijven, waardoor incidenten niet worden gemeld. In de eerste negen maanden van 2019 waren er dertien arbeidsongevallen op Schiphol, waarvan twee met blijvend letsel en één met dodelijke afloop. Volgens FNV verslechtert de veiligheidssituatie vooral op de platforms, de plek waar vliegtuigen worden in- en uitgeladen. Aanbevelingen om daar de veiligheid te verbeteren zouden niet goed worden nagevolgd.

Een toestel van Easyjet botste juli vorig jaar op Schiphol tijdens het taxiën tegen een vliegtuig van KLM. De luchtverkeersleiding nam de schuld op zich en bood excuses aan.