'Commandant zei dat de treinkapers allemaal dood hadden moeten zijn'

Het is een van de nieuwe verklaringen die Liesbeth Zegveld, advocaat van de nabestaanden van twee kapers, vanmiddag opvoert bij de hervatting van de rechtszaak in Den Haag. Nabestaanden stellen de Nederlandse staat aansprakelijk voor de ‘executie’ van Max Papilaja en Hansina Uktolseja. Mariniers zouden hen bewust hebben doodgeschoten terwijl ze al zwaargewond en uitgeschakeld waren.

Die theorie wordt bevestigd door Mark de Graaf. Hij is de zoon van mr. J.F. de Graaf, die destijds Directeur-Generaal Openbare Orde en Veiligheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken was. In die functie maakte hij deel uit van het crisisteam.

Mark de Graaf verklaart over een gesprek met zijn vader na de gewelddadige beëindiging van de treinkaping, waarbij twee passagiers en zes Molukse kapers omkwamen. ,,Mijn vader vertelde mij dat hij na afloop van deze treinkaping de commandant van de mariniers complimenteerde met – wat hij noemde – de geslaagde operatie, waarop de commandant antwoordde: ‘Helaas niet helemaal geslaagd want ze hadden allemaal dood gemoeten'.''

Volgens de nabestaanden hebben de mariniers vooraf van de regering de opdracht gekregen om de treinkapers allemaal te doden. Zegveld baseert zich onder meer op verklaringen van drie voormalige officieren.

Volgens hen zei een van de commandanten die het bevel voerden over de actie dat de mariniers geen kapers krijgsgevangen mochten maken. Het was ‘niet de bedoeling dat de kapers voor de rechtbank zouden verschijnen’.

Zegveld verzoekt de rechtbank vanmiddag om drie marinierscommandanten van de actie onder ede te verhoren.Het gaat onder meer om Ruud Kloppenburg, de hoogste marinierscommandant uit de verklaring van Mark de Graaf. De ander is Iman Koeman, de commandant die leiding gaf aan de beëindiging van de gijzeling van een school in Bovensmilde.

,,Hij was weliswaar niet betrokken bij de actie in de trein maar bij de school'', zegt Zegveld. Maar deze twee acties waren niet gescheiden, Het was één operatie met twee doelen.''

Ook wil Zegveld dat toenmalig minister van Justitie Dries van Agt en oud-generaal Henk van den Breemen voor de rechter verschijnen voor een verhoor. Zij worden gezien als degenen die van hogerhand vanuit Den Haag de opdracht tot ‘executies’ hebben gegeven. ,,Met de verklaringen van de officieren krijgt de zaak een bijzondere draai'', aldus Zegveld. ,,Er is voldoende om vast te stellen dat dit van hogerhand werd toegelaten, zo niet dat er een instructie daartoe was.''

Afgelopen najaar werden al elf mariniers van twee aanvalsgroepen verhoord bij de rechtbank. Ze legden soms tegenstrijdige verklaringen af, maar sommigen zeggen dat ze blind op de kapers hebben geschoten zonder te kijken of ze al gewond waren of zich overgaven.

Dat is tegelijk de crux van de hele zaak. In de geweldsinstructie staat dat de kapers krijgsgevangen moesten worden gemaakt als ze zich ‘duidelijk waarneembaar overgaven’. Maar sommige kapers waren door het vuur van precisieschutters buiten de trein al zo zwaargewond, dat ze zich niet ‘duidelijk waarneembaar’ konden overgeven.

Zegveld: ,,Nee, je hoort op de geluidsbanden niet dat ze zich overgeven. Ze lagen in hun eigen bloed te zwemmen en konden geen ‘boeh’ of ‘bah’ meer zeggen.''

De mariniers en het ministerie van Defensie ontkennen alle beschuldigingen. ,Er is nooit iemand vanuit Den Haag gekomen om ons te vertellen dat de gijzelnemers gedood moesten worden. Wij moesten de gegijzelden uit hun gevaarlijke situatie halen'', zegt oud-commandant Kai van Geijtenbeek, die betrokken was bij de bevrijding van de school, in het Dagblad van het Noorden.

Ook oud-minister Dries van Agt is ‘boos en verdrietig’ over de aantijging. ,,Volstrekt ongegrond'', zei hij enkele weken geleden in deze krant. ,,Wij hebben het consigne uitgegeven: neem zo weinig mogelijk mensen het leven. Dat is de werkelijkheid en de waarheid. Ik voel me ongelofelijk besmeurd en tekortgedaan.''