Het gaat om speekseltests die vanwege specifieke kennis over afname en interpretatie alleen geschikt zijn voor medische professionals, maar iedereen kan ze voor 9,95 euro aanschaffen. Eigen gebruik van medische tests vergroot de kans op onjuiste uitslagen. Mensen denken bijvoorbeeld ten onrechte negatief te zijn, waardoor ze het virus alsnog verspreiden.

De Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft zelftests op de korrel, zo staat in een onderzoek dat vrijdagochtend is gepubliceerd. De Inspectie beveelt aan dat het ministerie verkopers wijst op hun verantwoordelijkheden. ,,Op Amsterdamse metrostations zijn al zo’n duizend van die tests verkocht”, zegt de Amsterdamse ondernemer Rob Cohen.

Cohen – ook bekend als Febo-exploitant en voetbalmakelaar – gaat over de inhoud van de snoepautomaten. ,,Ik wist niet dat het medische tests waren. Als het niet mag, haal ik ze onmiddellijk uit de automaten’’, zegt hij over de Covid-19 Antigen Rapid Test (Latex) van het Chinese Joinstar Biomedical Technology. Het doosje bevat alleen een Engelse handleiding. Een Nederlandse tekst met instructies is volgens de overheid een vereiste.

Een ander risico met zelftests zit hem in verkeerd gebruik. Mensen die zichzelf positief testen, moeten namelijk alsnog naar de GGD voor een PCR-test, ook al is de kans dat de GGD de coronabesmetting bevestigt bijna 100 procent.

,,Niet iedereen zal dat doen, dat kun je op je vingers natellen”, aldus arts-microbioloog en OMT-lid Marc Bonten (UMC Utrecht). ,,Hoe minder positieve sneltests bij de GGD’en bekend zijn, hoe minder zicht er is op de verspreiding van het virus. Dat is uiteraard onwenselijk.” Ook is de GGD nodig om het bron- en contactonderzoek in gang te trekken.

Het Outbreak Management Team pleit al langer voor de mogelijkheid om een positieve zelftest via coronatest.nl direct te melden bij de GGD, waarna bron- en contactonderzoek ook zonder hertest kan plaatsvinden. De registratiesystemen van de GGD’en kunnen dat echter niet aan, meldt het OMT-advies van maandag. Daarom moeten mensen met een positieve zelftest bij de GGD blijven langskomen.

Zelftests mogen alleen worden gebruikt door mensen die geen klachten hebben. In vergelijking met de PCR-test van de GGD wijst de zelftest dan 8 van de 10 geïnfecteerde mensen aan; een gevoeligheid van 80 procent. De zelftest is echter betrouwbaarder als die wordt afgenomen bij mensen mét klachten. De gevoeligheid stijgt dan van 80 naar 95 procent, aldus een studie van Bonten in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Dat maakt de zelftest voor mensen met klachten dus bijna net zo betrouwbaar als de PCR-test. Om het zicht op het virus te houden en virustransmissie te voorkomen is het echter begrijpelijk dat de overheid mensen met klachten door de GGD wil laten testen.