Premier Mark Rutte (midden) tussen andere kabinetsleden tijdens de tweede dag van de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer in september. Links: Minister Lodewijk Asscher. Rechts: Minister Jeroen Dijsselbloem. © anp

D-Day voor kabinet-Rutte in de senaat

Het is vandaag D-Day voor premier Rutte. Met de verkiezing van de nieuwe Eerste Kamer moet zijn kabinet op zoek naar nieuwe partners in de senaat. 'Kleintjes' 50PLUS en de Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF) willen best zakendoen met Rutte, maar gratis is hun steun niet.

Laurens Kok 26-05-15, 08:58 Laatste update: 12-01-16, 00:26

De afgelopen weken had achter de schermen al een schimmige strijd om de stemmen plaats. Anders dan bij de Tweede Kamerverkiezingen zijn er vandaag maar 564 dames en heren die de Eerste Kamer mogen kiezen. Deze stemgerechtigde leden van de Provinciale Staten werden dit voorjaar zelf gekozen. Op grond van de uitslag toen verliezen coalitiepartijen VVD en PvdA plus de bevriende oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP vandaag hun meerderheid in de Senaat.

Maar zeker is dat niet: een Statenlid dat 'vreemdgaat' door op een andere partij te stemmen, kan de voorspelde uitslag nog op z'n kop zetten. En dus was het druk in de achterkamertjes. Statenleden van niet-landelijke partijen onthulden in het AD dat zij door VVD en CDA waren gepolst. Veel effect lijken die avances niet te hebben gehad. Zo is aankomend senator Hendrik ten Hoeve van de OSF er vrijwel zeker van dat alle Statenleden die zich verbonden hebben aan de OSF ook daadwerkelijk op hem zullen stemmen.

Ik stel me neutraal op. Mijn achterban heeft wensen. Daar wil ik best over praten
Hendrik ten Hoeve van de OSF

Sleutelrol
Ten Hoeve kan met die ene zetel straks zomaar een sleutelrol gaan spelen: er is een reële kans dat VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP vandaag niet op 36 maar op 37 zetels uitkomen, omdat de ChristenUnie nog kans maakt op de laatste restzetel. Omdat de Eerste Kamer 75 zetels telt, kan de stem van de OSF in dat scenario doorslaggevend zijn.

Ten Hoeve zelf zegt nog niet te zijn gepolst door de coalitie. ,,Maar ik stel me neutraal op. Mijn achterban heeft wensen. Daar wil ik best over praten."

Speerpunt voor de OSF is de wijze waarop Den Haag delfstoffen wint. Het gaat niet alleen om de gaswinning in Groningen, maar ook over het in andere provincies naar de oppervlakte halen van olie en zout en, in het verleden, steenkool. Naast de veiligheid voor de burgers in die gebieden - 'dat is onze eerste zorg' - wil Ten Hoeve dat zij financieel meer profiteren.

Statenleden kiezen Eerste Kamer
De 570 Statenleden stemmen vandaag in een stemhokje in de Statenzaal van hun provinciehuis. Dat gebeurt tijdens een vergadering die wordt voorgezeten door de commissaris van de Koning. In elke provincie begint die vergadering om 15.00 uur.

De Statenleden krijgen de uitslag direct te horen. De commissaris leest na het stemmen alle namen voor van kandidaat-leden voor de Eerste Kamer op wie is gestemd. De griffie levert daarna de stembiljetten af bij de Kiesraad in Den Haag, die de stembiljetten uit alle provincies verzamelt.

De Kiesraad maakt donderdag om 16.00 uur in een openbare zitting de officiële uitslag bekend. Dat gebeurt in de Eerste Kamer.

Eerlijker
,,Van alle miljarden die zijn verdiend met het aardgas is maar 1 procent in het Noorden terechtgekomen,'' stelt Ten Hoeve. ,,Ik ga mijn wensen nog niet specificeren, maar de opbrengst moet eerlijker worden verdeeld." Ook wil hij meer inspraak voor burgers en omkering van de bewijslast bij schadeafwikkeling.

Wil premier Rutte de OSF aan boord krijgen, dan zal hij dus de portemonnee moeten trekken. Die financiële ruimte lijkt er te zijn, doordat de economie aantrekt en er de komende tijd meer belastinginkomsten en minder uitkeringen zullen zijn. Bovendien: alle stevige bezuinigingen van dit kabinet zijn inmiddels goeddeels door beide Kamers. Rutte verwacht dat deals sluiten daardoor aantrekkelijker is.