‘Dakconstructie AZ-stadion was door bezuiniging veel te licht gebouwd’

Dat zegt bouw- en brandexpert Ynso Suurenbroek, destijds docent aan de Universiteit Twente en buitengewoon lid van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, die op verzoek van de brandweer in Alkmaar de bouwvergunning tegen het licht hield. De brandweer twijfelde aan de brandwerendheid; zou het dak een brand van een uur kunnen weerstaan? Een betere brandwerendheid had bereikt kunnen worden door een stevigere constructie. ,,Met dikker staal.’”Maar dat was volgens de gemeente niet nodig.

Suurenbroek is totaal niet verbaasd dat het dak het heeft begeven. ,,Met de extra belasting van de zonnepanelen die een paar jaar geleden aangebracht zijn en harde wind vanuit een bepaalde hoek met onderdruk en bovendruk krijg je dit. Maar dat gebeurt alleen als de constructie vanaf het begin te zwak is.”

,,De constructie voldeed niet aan de eisen van het bouwbesluit en niet aan de eisen van de brandveiligheid. Heel die constructie had sterker uitgevoerd moeten worden. Er was in die tijd een hoop gerommel met de sturing door de gemeente en de gemeente werd aangestuurd, dat durf ik gerust te zeggen, door Dirk Scheringa.’’

De wil van de toen machtige DSB-bankier was wet in Alkmaar, schetst Suurenbroek. ,,Als hij sprak, stopten de ambtenaren met werken en ze luisterden. Scheringa huurde allerlei aannemers in. Onderaannemers gingen failliet en moesten ook een skybox kopen voor ze überhaupt aan het werk mochten. Wat doe je als het niks mag kosten en je niet verdienen kunt met minder uren werk? Dan zoek je het in het materiaal. Dunner, lichter, goedkoper, minder kwaliteit. Er gingen zelfs geruchten over partijen afgekeurd staal.’’ Het had volgens Suurenbroek ‘miljoenen euro’s’ extra gekost om het dak wél voldoende sterk te maken. Het stadion kostte destijds rond de 40 miljoen euro.

Scheringa - in de bouwjaren eigenaar en voorzitter van AZ en zijn DSB-bank was hoofdsponsor - wijst de beschuldiging van de hand. ,,Ik herken me daar niet in. Het stadion is getekend door een vooraanstaand architect. Het is door bouwkundigen goedgekeurd, ik heb er zelf geen verstand van, en de gemeente loopt mee of alles klopt conform de bouwvoorschriften.” Ook dat Scheringa destijds het bouwproces vooral op prijs stuurde wijst hij van de hand. ,,Dit gaat toch nergens over? Je vraagt offertes op en je gaat met een aannemer in zee. Je neemt iets aan voor een bepaalde som. En dan heb je er geen invloed meer op.”

Het stadion is gebouwd door bouwbedrijf Midreth en flink wat onderaannemers. Toenmalig Midreth-directeur Joop Leliveld heeft geen idee hoe het kan dat het dak heeft begeven. Hij zegt dat er ‘conform alle bouwvoorschriften en conform alle goedgekeurde tekeningen en berekeningen’ is gebouwd. ,,Wij hebben geen bezuinigingen toegepast. Als je zoiets bouwt, moet het allemaal kloppen, anders mag het echt niet.’’  Midreth ging in 2011 failliet.

Andries Broersma was hoofdingenieur bij het ontwerp van het stadion. Totdat Scheringa en Midreth vonden dat ze hem niet meer nodig hadden. De bouw dreigde veel te duur uit te pakken. Het ontwerp werd door een nieuwe door Midreth ingehuurde ingenieur ‘geoptimaliseerd’. Met andere woorden: er moest zo'n 10 miljoen euro bezuinigd worden. Broersma werd door de gemeente Alkmaar gevraagd om toezicht te houden bij die megabezuiniging. ,,Bij de optimalisatie zat men tegen de grens van de wet. Maar het mocht’’, zegt hij. Volgens Broersma moet er een bouwfout zijn gemaakt, een fout bij het monteren van de staalconstructie. ,,Het ziet er ook uit alsof het in één keer naar beneden is gekomen, alsof een verbinding het begaf.’’ Hij ontkent dat het stadion niet robuust genoeg was. 

Suurenbroek, maar ook Scheringa, vinden dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid het constructie van het stadion door moet lichten. Scheringa: ,,Er zitten bij wedstrijden 17.000 mensen in dat stadion, dan kun je geen enkel risico nemen.”

Het ingestorte dak, dat een ramp was geweest als er op dat moment mensen hadden gezeten, heeft inmiddels de aandacht van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Er is door de onderzoeksraad vandaag al gebeld met deskundigen, zegt woordvoerster Sara Vernooij van de Onderzoeksraad. Komende week besluit de raad of onderzoek wordt gedaan.

VVD-Tweede Kamerlid Daniel Koerhuis wil een Kamerdebat over hoe het kon gebeuren. ,,Ik ben erg geschrokken. Het is een relatief nieuw stadion,” aldus de VVD’er, die met minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) om tafel wil. ,,Er hadden tientallen doden kunnen vallen.”

Henny Foederer, destijds commandant van de Alkmaarse brandweer, herinnert zich de stevige discussies die hij had met het gemeentebestuur over de draagkracht en de sterkte van het stadiondak met het oog op de brandwerendheid. Hij was vooral bezorgd dat de overkapping het zou begeven als zijn mensen bij een brand binnen zouden zijn om te blussen. ,,De constructie had steviger moeten zijn om de brandwerendheid te verhogen, dat is niet gebeurd.”

Het kritische rapport van Suurenbroek verdween in 2006 in een la. De gemeente legde het naast zich neer en wees op andere rapporten die uitwijzen dat alles in orde was. Suurenbroek was de gebeten hond. ,,De harde kern van AZ zou me weleens op komen zoeken. Ik was die Amsterdammer die alles probeerde tegen te houden. Toen ze erachter kwamen dat ik in Twente woonde vonden ze dat te ver weg.”

Voetbalclub AZ doet ook namens de gemeente de woordvoering over het ingestorte dak, maar kan niets zeggen over de sterkte van de dakconstructie. De woordvoerder weet nu ook niet of de draagkracht is herberekend toen de zonnepanelen werden geplaatst. Woordvoerder Lisanne Nooter: ,,Daar heb ik nu geen antwoord op. We gaan nu eerst onderzoek naar wat er aan de hand is geweest en dan hopen we zo snel mogelijk met antwoorden te kunnen komen.”

De KNVB ziet in de instorting van het dak geen reden om andere verenigingen op te roepen om de constructie van tribunes en overkappingen te controleren. ,,Wij geven geen bouwkundige adviezen, dat gaat via andere instanties”, aldus de woordvoerder van de voetbalbond.