Willeke Olthuizen als ze het resultaat aanschouwt van een weekje groeien in haar tuin. © FRANS PAALMAN

De Japanse duizendknoop verspreidt zich als een gek over Nederland

Hij tast dijken, rioleringen, kades en gebouwen aan. De Japanse duizendknoop is een ware plaag in Nederland. Deskundigen maken zich grote zorgen.

Simone van Zwienen 24-07-17, 14:33

Als er niet ingegrepen wordt tegen de allesverwoestende plant, dan wordt de schade alsmaar groter en moet er diep in de buidel getast worden om van de nietsontziende exoot af te komen, zeggen experts.

Het allergrootste probleem: dé methode om de woekeraar uit te roeien, is er nog niet. De plant met hartvormige bladeren, holle stengels en dikke wortels, die zich tot wel drie meter in de grond kunnen boren, tast steeds meer aan. In Amersfoort is het ‘groene monster’ door scheuren in de stenen van een brug gegroeid. In Limburg is de talud langs een beek weggespoeld. Ook in Renkum, Zwolle, Nijmegen en Amsterdam heeft de Japanse duizendknoop toegeslagen.

Dit is een groot probleem
Rob Leuven, hoogleraar

De plant uit de duizendknoopfamilie, die uit Japan komt, heeft zich wijdverspreid, erkent Rob Leuven, hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en voorzitter van het Nederlands Expertise Centrum Exoten. ,,Dit is een groot probleem. Vooral als de soort zich eenmaal gevestigd heeft, dan is het uitermate moeilijk om de planten te verwijderen.”

Varkens

In de Alphense Paradijslaan zijn fikse exemplaren van de Japanse duizendknoop aan te treffen. © Henk Kloosterhuis

Reden te meer voor stichting Probos, dat zich al 50 jaar inzet voor duurzaam bosbeheer, om de noodklok te luiden. ,,We maken ons grote zorgen nu er steeds meer bijkomt en er nog geen perfecte manier gevonden is om de Japanse duizendknoop te bestrijden”, verklaart directeur Jan Oldenburger.

Experts testen al jaren verschillende methodes om het groene monster uit te roeien. Denk aan gif, afgraven, afdekken, er worden in Renkum zelfs varkens ingezet die het onkruid opeten. ,,Dat is niet altijd effectief”, stelt Oldenburger. Leuven vult hem aan: ,,De kleinste stukjes die overblijven kunnen weer uitgroeien. Er moet nog veel winst geboekt worden, zo blijkt wel uit de meest recente onderzoeksconclusies. Daarom moeten we bij elke nieuwe waarneming onmiddellijk ingrijpen, voor de nietsontziende exoot een uitgebreid worstelstelsel vestigt. Dan is uitroeien nog makkelijk en niet zo kostbaar. Daarnaast moet een duizendknoopvrij-eis bij grondverzet en inzet van maai- en bosmachines worden ingevoerd." Wie het tierig groeiende onkruid in zijn tuin aantreft, kan de plant het beste diep uitgraven en afvoeren.

In Groot-Brittannië strijden ze al veel langer tegen de Japanse duizendknoop. Daar hebben de krachtige wortels al flink wat schade aangericht. ,,Het kostte Engeland in 2010 al 170 miljoen euro. Sindsdien zijn ze daar super alert op de verspreiding en vestiging van deze invasieve exoot en wordt de soort daar intensief bestreden”, vertelt Leuven.

In Engeland wordt vooral afgegraven. ,,Maar dat is heel duur, omdat je dit tot op grote diepte moet doen en de grond vervolgens heel diep (tot 5 meter) moet begraven en afdekken met een doek dat geen wortels doorlaat."

Verwilderen

Injecteren van de stengels van de Japanse duizendknoop met glyfosaat (gif) lijkt vooralsnog de beste methode om deze woekerende exoot te bestrijden. © Waterschap Aa en Maas

Helemaal nieuw is het onkruid niet. De Duitse onderzoeker jonkheer Philipp Franz Balthasar Von Siebold, die beroemd werd door zijn onderzoek naar de Japanse flora en fauna, bracht de Japanse duizendknoop voor het eerst tussen 1829 en 1841 naar Nederland. De door hem uit Japan ingevoerde planten werden gekweekt in Leiden en vervolgens als sierplant verkocht.

Pas na 1950 is de soort op grote schaal gaan verwilderen, onder meer door het dumpen van tuinafval en grondverzet. ,,Wij zijn het hart van het probleem van heel Europa”, aldus Oldenburger. ,,Je kunt het niet zomaar afvoeren, waar je het ook neergooit gaat het groeien. Zo heeft de plant zich door heel Nederland verspreid.”

Gif lijkt tot noch toe de beste methode om de woekeraar te lijf te gaan. Oldenburger: ,,Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Ook hebben we het idee dat de plant weg lijkt, maar eigenlijk alleen maar in slaap valt.”

En elke dag staat er weer zo'n Japans duiveltje in Willekes tuin

Een agressieve Japanner verziekt het tuingenot van Willeke Olthuizen en haar man Hans. Ook tegels helpen niet.

Accuzuur. Zelfs al zou het een langzame, pijnlijke dood betekenen voor de Japanse Duizendknoop. Willeke Olthuizen was op het punt aanbeland dat ze alles acceptabel vond. Onkruid in extreme vorm, dat is waar ze al bijna 25 jaar last van heeft in haar achtertuin in de Zwolse Javastraat. Wist zij veel dat ze hier te maken had met een nietsontziende exoot. En dus staat haar betegelde tuin deze vrijdagmiddag in juli gewoon weer 'in blad'. ,,Terwijl we er vorige week nog alles uitgetrokken hebben..."

Bushbush

In 1993 betrok Willeke haar tussenwoning. De tuin leek genoeg ruimte te bieden om zwoele zomeravonden rustig en ontspannen door te brengen. Het liep net even anders. ,,Ik wist niet wat ik zag toen we hier kwamen wonen. Het was net of je zo de bushbush in liep."

Het onkruid stond metershoog. ,,We hadden geen idee wat het was, het leken wel bamboestokken." Hoe dan ook, het moest weg. Maar tot Willekes schrik, doken er al snel weer kleine rode blaadjes op. De aankondiging van een nieuwe Japanse invasie, beseft ze nu. Om een eind te maken aan de tuinterreur, besloten Willeke en haar man Hans alles dicht te straten. Dat zou de exotische woekeraar leren!

,,Maar het komt gewoon tussen de tegels door. Die worden zelfs omhoog geduwd." Hoofdschuddend aanschouwt Willeke de Japanse Duizendknoopjes van een week oud tussen het straatwerk. ,,Alles hebben we geprobeerd. Azijn, Roundup, accuzuur, maar het komt gewoon weer omhoog. Zodra het regent, schiet het de grond uit." Een kale kerstboom ligt in een hoek. Een bestrijdingsadvies van een Japanse wonderdokter? Nee, het was uit frustratie dat Willeke eerder dit jaar zei: ,,Ach, gooi daar maar neer."

Pas kortgeleden kwam ze er via berichten in de media achter dat het een Japanse vijand is die haar woongenot verpest. Jarenlang streed ze tegen een onbekende opponent. Nu ze weet waarmee ze het aan de stok heeft, is het bepaald niet makkelijker geworden. ,,Weet je wanneer het over is? Als het vriest. Maar ja, de boel bevriezen kan ik helaas niet. Je moet het er met wortel en al uittrekken, maar zelfs dat lost niets op. Het komt zo op een andere plek weer op."

De rozen zijn verdord, maar die hebben de Olthuizens in ieder geval nog iets van tuinvreugde gegeven dit voorjaar. De Japanner is al angstvallig dichtbij gekomen, maar een aanval op de struik is voorlopig afgeslagen.

Achterpad

,,Nee, we zitten niet meer met plezier buiten. Iedere dag als je uit het raam kijkt, zie je het groeien." Ze zegt de situatie te hebben aangekaart bij woningcorporatie SWZ. Af en toe ziet ze hoe het achterpad ontdaan wordt van op de loer liggende Japanners. Maar in haar achtertuin, daar moet ze het zelf zien te rooien. ,,Als ze een ander huis voor me hebben, dan ben ik weg."

Maar dan graag niet in dezelfde straat, want aan de andere kant van de schutting heeft de Japanse Duizendknoop ook al terrein veroverd.

(Door: Jordy Boschman)