De race om beademingsapparaten, Willem-Alexander belt mee

Het goede nieuws is: op dit moment hebben ziekenhuizen nog voldoende beademingsapparaten. Onduidelijk is echter hoelang dat zo blijft. Afgelopen etmaal werden er weer 722 coronapatiënten opgenomen, van wie een aantal beademing op de intensieve zorg nodig heeft. Om tekorten te voorkomen heeft het kabinet daarom zo veel mogelijk apparaten besteld bij fabrikanten. In totaal betreft het enkele duizenden exemplaren, aldus het ministerie van VWS, waarvan duizend stuks bij Philips en vijfhonderd bij het Duitse Dräger.

De bedrijven hebben echter moeite om tijdig te leveren, de hele wereld klopt aan. ,,De markt voor beademingsapparatuur is relatief klein’’, verklaart Steve Klink van Philips. ,,De ic is ook het kleinste onderdeel in het ziekenhuis. Er zijn zes fabrikanten, die 80 procent van de wereldmarkt bedienen.” Naast Philips en Dräger gaat het om GE Healthcare, het Zweedse Getinge (onder de naam Maquet), het Zwitserse Hamilton Medical en het Chinese Mindray. 

Philips, één van de drie grootste fabrikanten, produceerde voor de coronacrisis wekelijks circa vijfhonderd apparaten. ,,We zitten inmiddels op duizend, komende twee maanden schalen we op naar tweeduizend, daarna willen we naar vierduizend.” Klink legt uit dat beademingsapparaten technologisch hoog complex zijn en ten minste 650 onderdelen bevatten. Ze komen uit de hele wereld en worden in de VS geassembleerd. ,,Of we snel kunnen uitbreiden hangt dus mede van toeleveranciers in Europa en Azië af.” 

Bij Dräger, wiens apparaten met die van Getinge en GE Healthcare het meest voorkomen op Nederlandse ic’s, is de situatie vrijwel identiek. ,,De vraag is het tienvoudige van wat geproduceerd wordt”, vertelt Robert den Brave, algemeen directeur van Dräger Nederland. Zo heeft thuisland Duitsland alleen al tienduizend beademingsapparaten besteld. ,,Onze fabrieken werken dag en nacht, we willen verviervoudigen.” 

Om een streepje voor te krijgen bij het Duitse familiebedrijf liet het kabinet koning Willem-Alexander onlangs zelfs persoonlijk bellen met topman Stefan Dräger, onthulde de laatste in Der Spiegel. Nederlandse directeur Den Brave bevestigt het telefoontje. ,,Dat was in het weekend van 21 maart”, vertelt hij. Het idee ontstond in het overleg met het ministerie van VWS dat de apparaten voor Nederland bij Dräger bestelt.

,,Talloze ministers en hoge politici bellen onze topman. Dan kun je minister Hugo de Jonge laten bellen, maar ook de koning.” Het telefoontje van Willem-Alexander is extra logisch nu de vorst vrijwel exact vijf jaar terug een werkbezoek bracht aan Dräger Medical. Dat deed hij in het kader van een driedaags werkbezoek aan deelstaten Sleeswijk-Holstein en Hamburg.

Het hoge telefoontje ten spijt betekent niet dat de Duitsers nu ineens eerder leveren. ,,Zo werkt dat niet,” zegt Den Brave. ,,Hoogstens is de bestelling nu iets beter in de oren geknoopt van onze directie.” Hij zegt dat Dräger alle bestellingen op ethische wijze probeert te leveren, zonder bestaande klanten te vergeten. ,,Landen waar de nood het hoogst is, krijgen voorrang. Zo hebben we onlangs Italië honderd beademingsapparaten geleverd.” Wanneer Nederland zijn 500 bestelde beademingsapparaten krijgt? ,,Dat gebeurt in enkele tranches, denk in weken en maanden,” zegt de directeur van Dräger Nederland. ,,Maar mocht de situatie verslechteren kan het eerder worden.”

Ook de resterende apparaten van Philips − momenteel zijn de eerste honderd geleverd − laten nog op zich wachten. Topman Frans van Houten sprak zondagavond in Op1 over ‘ergens in het  tweede kwartaal’, ofwel tussen april en eind juni.  Gezien de snelle groei van het aantal opnamen van coronapatiënten is het de vraag of dat op tijd is. Vandaar dat het ministerie van Economische Zaken in Nederland bedrijven zoekt die snel beademingsapparatuur kunnen maken.

Het eerste succes is inmiddels geboekt. Het onder andere in Enschede gevestigde Demcon gaat de komende twee weken vijfhonderd beademingsapparaten maken. En er zit nog meer in de pijplijn, zegt woordvoerder Dion Huidekooper. ,,We hopen de komende dagen daarover te berichten.”

Demcon kan dat doen, doordat het bedrijf voor grote fabrikanten al het hart van beademingsapparaten maakt. ,,Onze machines zullen prima werken, wel zullen ze er qua interface minder gelikt uitzien. Maar dat doet er nu niet toe”, zegt woordvoerster Renée Koekkoek.

Mochten er toch tekorten dreigen, dan kan het TechMed Centre van de Universiteit Twente uitkomst bieden. Dat heeft een manier ontwikkeld om twee personen aan één beademingsapparaat te leggen. Volgens directeur Remke Burie is dat echter een noodgreep. ,,Er zitten veel risico’s aan, je wilt niet dat beide patiënten overlijden.” De methode werkt met name als twee patiënten dezelfde beademingsbehoefte kennen, stelt Burie. ,,De moeilijkheid zit niet in de techniek en de capaciteit van de machine. De toestand van coronapatiënten kan echter verslechteren. Je kunt de dubbele beademing daarom wellicht beter gebruiken voor ‘gewone’ intensivecarepatiënten. Zo speel  je capaciteit vrij voor coronapatiënten.”

Meer heil ziet Burie in een andere methode, namelijk het beademen via mondmaskers, zoals in operatiekamers gebeurt. ,,Daar boeken ze in Italië goede resultaten mee. Circa 20 tot 30 procent van de coronapatiënten wordt daar zo beademd.” Voordeel is dat deze beademing buiten de intensive care plaatsvindt. ,,Zo houd je daar ruimte vrij voor de zwaarste gevallen.” Het TechMed Centre heeft getest met duikmaskers van outdoorzaak Decathlon. ,,Dat ging prima. Je moet een koppelstuk maken, met een 3D-printer, waar je in plaats van een snorkel een beademingsslang in stopt.”

Mocht alle beademingsapparatuur op tijd zijn dan is er nog een ander probleem. Vraag is of er genoeg personeel is om ze te bedienen, zegt directeur Burie van het TechMed Centre in Enschede. ,,IC-verpleegkundige is een specialistisch beroep, waarvoor veel training vereist is. Ziekenhuizen zijn beducht voor tekorten.”  Afgelopen twee jaar, nog voor het coronavirus überhaupt bekend was, trokken ziekenhuizen aan de bel over het nijpende tekort aan gespecialiseerd personeel, waaronder ic-verpleegkundigen. Nu coronapatiënten de ic's overspoelen en het aantal bedden op korte termijn naar 2400 wordt opgevoerd, laten die tekorten zich extra voelen. 

Bekijk hieronder onze video's over het coronavirus.