Duizenden ontploffingen in heel Nederland op zoek naar nieuwe energie

Met behulp van de explosies willen Energie Beheer Nederland en onderzoeksinstituut TNO ontdekken wáár in Nederland de bodem geschikt is voor het winnen van aardwarmte. Zogeheten geofoons meten de weerkaatsing van de geluidsgolven in de ondergrond.

Onderzoekers kunnen daaruit afleiden hoe de samenstelling van de ondergrond is. Het onderzoek wordt betaald door het ministerie van Economische Zaken.

De ontploffingen zijn in de avonduren, tussen 19.00 en 23.00 uur. Dan is er zo weinig mogelijk omgevingsgeluid en worden de metingen niet vertroebeld. Omwonenden horen ongeveer eens per minuut een ‘lichte, doffe knal’. In de directe omgeving van de explosie kunnen lichte trillingen voelbaar zijn. De weerkaatsingen die de geofoons meten, komen van een diepte tot wel zes kilometer.

Grote veiligheidsrisico’s verwachten de onderzoekers niet. ,,Deze vorm van seismisch onderzoek wordt al tientallen jaren toegepast. Maar als mensen toch schade ondervinden, kunnen ze zich bij ons melden.”

De ontploffingen vinden vooral in landelijk gebied plaats, op afstand van woningen, zegt woordvoerder Elita Cordova van Energie Beheer Nederland (EBN). Boeren op wier land wordt geboord, krijgen ‘een kleine vergoeding'.

_{Tekst loopt door onder de foto}

Het Staatstoezicht op de Mijnen gaf vorige week een vergunning voor de ‘teststrook’ tussen Utrecht en Almere, die de gemeenten Almere, Zeewolde, Baarn, Utrecht, Hilversum, Eemnes, Blaricum, Laren, Huizen en De Bilt doorkruist. De betrokken gemeenten zijn geïnformeerd over de start van de test. De strook ligt langs rijksweg A27.

De eerste zogeheten schotgaten zijn hier afgelopen week geboord. De onderlinge afstand tussen die gaten is 20 meter. De gaten zijn tot 20 meter diep en hebben een doorsnede van 10 centimeter. In de gaten wordt een ‘kleine lading’ springstof gestopt. Hoeveel precies willen TNO en EBN niet zeggen. Daarna wordt het gat opgevuld met water en zwelklei, waardoor de ruimte boven de explosieven hermetisch wordt afgedicht.

Aardwarmte wordt gezien als een belangrijk alternatief voor gas en andere vormen van fossiele energie. Het moet in de toekomst in ‘een aanzienlijk deel’ van de warmtevraag van huizen en bedrijven voorzien. Nu de gaskraan in Groningen is dichtgedraaid en we voor ons gas sterk afhankelijk zijn van het buitenland (lees: Rusland), is de nood aan nieuwe ‘eigen’ energiebronnen hoog. 

Aardwarmte of geothermie richt zich op water dat diep in de bodem in zand- en gesteentelagen zit opgeslagen. Hoe dieper in de aarde, hoe warmer het is. Op twee tot drie kilometer diepte zit water van 60 tot 90 graden, nog dieper worden temperaturen boven de 100 graden bereikt. Om het warme water te kunnen benutten, moet het naar boven worden gehaald. 

Geothermie wordt al toegepast op ruim vijftien plekken in Nederland, voornamelijk door glastuinders in het Westland. Maar de potentie is veel groter, denkt de overheid. Daarom kregen TNO en EBN de opdracht om de bodem in kaart te brengen. Niet zozeer om uit te zoeken wáár aardwarmte zit (het zit overal), maar vooral om te kijken waar het gewonnen kan worden. Dit is afhankelijk van de opbouw van de ondergrond. 

_{Tekst loopt door onder de foto}

Hoe de Nederlandse ondergrond eruitziet, verschilt van plek tot plek.  Van ongeveer de helft van Nederland, met name de regio Den Haag-Rotterdam, de kop van Noord-Holland en het noorden van Nederland, is dat al bekend. In dit laatste geval komt dat bijvoorbeeld doordat er al veel bodemonderzoek is geweest ten behoeve van gaswinning.

Van het overige deel - het oosten, het zuiden, de regio Utrecht-Amsterdam - is de samenstelling van de diepe bodem nog een raadsel. Na de lijn Utrecht-Almere, waar het onderzoek deze maand plaatsvindt, volgt vanaf de zomer een groter gebied in de regio Midden-Nederland. Daarna zijn het zuiden en het oosten aan de beurt. De planning van die metingen is nog niet bekend.

Ook onbekend is hoeveel schotgaten er in de vervolgonderzoeken worden geboord, en waar precies. ,,Eerst worden de resultaten van de testlijn geanalyseerd door onze geologen", zegt Cordova. ,,Aan de hand daarvan bekijken we hoeveel schotgaten er nodig zijn. Misschien is de conclusie wel dat 20 meter afstand tussen twee gaten niet nodig is en dat er met minder gaten ook een goed beeld kan worden geschetst.” 

Ze benadrukt dat het niet om echte boringen naar aardwarmte gaat. Die hebben een veel grotere impact op de omgeving. ,,Het doel is puur kennis opdoen. We willen de witte vlekken op de kaart inkleuren. Andere partijen kunnen daar hun voordeel mee doen.”