Eriks zoon stapte uit het leven: ‘Zó erg zal het niet worden, dachten we. Maar zo erg werd het wel’

Die donderdagochtend gaat de bel van de voordeur bij Kamerlid Erik Ziengs. Het is de hulpverlener van zijn zoon Joël. ,,U bent te laat’’, zegt Ziengs. De avond ervoor heeft zijn 23-jarige zoon zichzelf van het leven beroofd. Het is inmiddels zeven jaar geleden dat Ziengs en zijn vrouw hun zoon verloren. Nog steeds kan hij er niet over praten zonder dat hij volschiet.

,,Sorry hoor, ik kan er niets aan doen.’’ Dat hij er nu een interview over geeft, is omdat de VVD’er de Tweede Kamer verlaat na de verkiezingen van 17 maart. ,,Als dit artikel wordt gepubliceerd, is het verkiezingsreces al begonnen. Dat betekent dat ik niet meer allemaal collega’s op de gang tegenkom die me erover aanschieten.’’

Hoewel het hem moeite kost, wil Ziengs zijn verhaal doen in de hoop andere ouders te helpen. ,,Alsjeblieft, neem het serieus als je kind depressief is. Denk niet dat het wel goed komt met een pilletje. Schakel tijdig hulp in. Probeer je kind eruit te trekken. Ons is dat niet gelukt.’’

In Den Haag kennen mensen Ziengs als een vrolijke, joviale man. Maar van binnen kwijnt hij af en toe weg. ,,Ik heb nog elke dag het gevoel dat ik meer had kunnen doen. Het rare is: je drukt dingen weg en denkt dat het wel mee zal vallen. Je weet dat je kind depressief is, maar er is toch een stemmetje in je achterhoofd dat je gerust probeert te stellen en zegt dat het zó erg niet zal worden. Maar zo erg werd het bij ons wel. Echt ouders, als je dit leest en je herkent er iets van: onderneem actie.’’

Tijdens een fietstochtje in de buurt van hun woonplaats Assen vertelt Joël zijn vader voor het eerst over zijn depressie. Het is juli 2013. ,,Joël vertelde dat hij het leven af en toe niet meer zag zitten. En dat hij al meerdere pogingen had ondernomen om er een einde aan te maken. Vergeefs had hij geprobeerd zich te verwurgen. Hij zei dat hij niet voor een trein wilde springen omdat hij het ons niet kon aandoen als hij niet meer toonbaar was.’’

Ziengs schrok zoals hij nog nooit geschrokken was. Joël had een geschiedenis met psychologen. Maar dit? Dit had hij nooit vermoed.

Als kleine jongen was Joël wel ‘een buitenbeentje’. Hij ging een tijdje naar speciaal onderwijs omdat hij lastig sprak, werd gediagnosticeerd met PDD-NOS (stoornis die problemen geeft op het gebied van sociale contacten en communicatie, red.) en doorliep met behulp van medicatie en jeugdzorg zijn verdere schoolcarrière. Na zijn 18de viel die hulp weg. ,,Hij wilde die ook niet meer. Moest telkens zijn verhaal opnieuw doen als er weer een ander voor hem zat. Hij was het zat, al die hulptrajecten.’’

Ziengs dacht dat Joël gewoon opstandig was. ,,Ik was dol op hem, hij was wel dwars, maar dat ben ik soms ook. Hij was razend intelligent, deed eigenlijk alleen wat hij zelf wilde. Dat kon ik wel in hem waarderen. Maar er waren ook moeilijke periodes.’’

Zo trok hij een tijdje in bij zijn oudere broer, maar na een halfjaar moest Ziengs Joël weer komen ophalen omdat hij zichzelf verwaarloosde. Hij poetste zijn tanden zelfs niet meer. Sowieso reageerde Joël anders dan anderen op dingen. ,,Hij had een panische angst voor de tandarts. Als kind is hij ooit eens op de intensive care terechtgekomen doordat er iets mis was gegaan bij een behandeling. Toen hij later aan zijn kaak geopereerd moest worden voor implantaten, liep hij weg van huis. Hij bleef dagen weg. Ik dacht dat hij recalcitrant was, maar dat hij zo wanhopig was, heb ik nooit gemerkt tot hij het vertelde.’’

Na de bewuste fietstocht trokken Ziengs en zijn vrouw aan de bel bij hulpinstanties. ,,Joël wilde eerst niet, maar gaf uiteindelijk toch groen licht om hulp in te schakelen. Alleen was toen net de vakantietijd begonnen. Het was moeilijk een afspraak te krijgen. Uiteindelijk werd het eerste gesprek ingepland voor 3 oktober. Pas maanden later.’’

In de tussentijd leek het beter te gaan met Joël, dachten zijn ouders. ,,Ik heb toch niet goed opgelet. Ik wilde het misschien ook niet weten. Maakte me zelf wijs dat hij maar een verhaal had verteld. Je wilt het ook niet weten hè, als ouder. En ach: er komt toch hulp?’’

Die zomer hielp Joel nog met het opknappen van het huis. Hij kreeg een baan als taxichauffeur en had een lieve vriendin. Het deed Ziengs allemaal denken dat hij zich misschien wel om niks zorgen maakte. ,,Hij en zijn vriendin waren gek op elkaar. We waren dan ook stomverbaasd dat hij het uitmaakte. Pas achteraf beseften we dat hij alle schepen achter zich aan het verbranden was.’’

Ziengs is aan het werk in Den Haag die 2de oktober. Thuis in Assen heeft zijn vrouw een aanvaring met haar zoon. Hij wil niks die dag, is stuurs. ,,Mieke belde me ’s middags op om te zeggen dat ze hem naar zijn kamer had gestuurd. Ik zei dat ik hem nog zou bellen.’’

Het telefoongesprek dat volgde, was het laatste dat Ziengs met Joël had. ,,Ik zei dat hij normaal moest doen. Ik heb hem echt stevig aangepakt. Gezegd dat het eens afgelopen moest zijn met het gesodemieter. Ik was er ook klaar mee, de dag erna zou de hulpverlener komen. Ik zei nog: ‘Nu ga je zeker weer weglopen?’ Hij zei: ‘Nee pap, ik loop niet weg’. Dat heeft hij inderdaad niet gedaan.’’

Die avond net na zevenen - een uur na het gesprek dat Ziengs met hem heeft gehad - loopt zijn moeder naar Joëls kamer om hem te halen voor het eten. Daar loopt ze op tegen zijn lichaam.

,,Ik zat net te eten met collega’s toen mijn telefoon ging. Mieke, stond er in het scherm. Maar het was Mieke niet. Het was de buurman die was komen aansnellen en die me vertelde wat er gebeurd was.’’ Na al die jaren blijft de gebeurtenis een open wond. Voor de twee broers en de zus van Joël, voor zijn moeder en ook voor Ziengs. Allemaal worstelen ze nog dagelijks met het verlies.

,,Het heeft iedereen veranderd. Mij ook. Ik was altijd een blij ei. Tot 2013. Ik heb daarna een lange periode gehad dat ik alles relativeerde. In de fractie ging ik er dan hard in als iemand een politiek probleem aankaartte. Dan viel ik uit en zei: flikker toch op, waar maak je je druk om? Dat is later weer minder geworden. Maar ik ben nog steeds wiebelig af en toe.’’

Drie keer per jaar let hij extra op: de dagen voor Joëls verjaardag, de dagen voor zijn sterfdag en met kerst. ,,Dan camoufleer ik mijn buien wel met humor, maar er is altijd wel een moment dat het me overvalt en ik emotioneel word. Daarom ontwijk ik dingen. Ik ga niet naar fractie-uitjes of naar het kerstdiner. Ik moet daar dan Erik spelen, terwijl ik dat niet kan.’’

Achteraf neemt Ziengs zich het laatste gesprek met zijn zoon nog steeds kwalijk. ,,Had ik maar tegen mijn vrouw gezegd: ga nog eens bij hem kijken na mijn telefoontje. Was ik maar niet boos op hem geworden. Had ik hem maar meegenomen naar Den Haag. Maar hij was er al langer mee bezig, daar ben ik van overtuigd. Alleen heb ik het idee dat ik hem nog over de rand heb heen geduwd door dat stevige gesprek. Mijn omgeving zegt: dat is niet zo. Maar ík moet er mee verder.’’