Dat merkt Neeltje Verpoorten van de GGD Noord- en Oost Gelderland dagelijks. Zij werkt als begeleider bij het team dat bron- en contactonderzoek (BCO) doet in de regio tussen Harderwijk en Winterswijk. ,,In het voorjaar bleven mensen rustig als we belden met een uitslag of met de vraag om in quarantaine te gaan. Dat is nu wel anders.  Sommigen reageren boos of ronduit onbeschoft en zeggen niet binnen te blijven als ze in contact zijn geweest met een besmet iemand. Veel mensen zijn coronamoe.”

Heel frustrerend vindt Verpoorten dat. ,,De eigen verantwoordelijkheid verdwijnt naar de achtergrond.” Ze noemt nog een voorbeeld. ,,We belden iemand met een positieve testuitslag. Die man zat in de auto naar zijn werk. Onbegrijpelijk toch?” Ook krijgt de GGD te maken met mensen die hun telefoon niet eens opnemen. ,,Of ze zijn geprikkeld. Wij zeggen wel eens: het is alsof je met een cactus belt.”

Verpoorten en haar collega’s begrijpen wel waar dat chagrijn vandaan komt. ,,Je komt aan hun inkomen. Logisch dat mensen dan geprikkeld zijn. Corona was een ver-van-mijn-bed-show. Nu zeggen ze: ‘Moet ik alweer in quarantaine?’ als we voor een tweede keer bellen. Ze zijn er klaar mee. Maar het virus is nog niet klaar met ons.”

Verpoorten en haar collega’s van het BCO verwerken dagelijks honderden casussen. Door te bellen met inwoners die positief zijn getest, houdt de GGD zicht op de ontwikkeling van het virus. ,We weten waar de clusters zich bevinden”, zegt GGD-directeur Jacqueline Baardman. 

Zij krijgt dagelijks een rapportage, die ze deelt met de Apeldoornse burgemeester Ton Heerts, voorzitter van de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland. ,,Op dit moment zien we veel uitbraken in zorginstellingen.”

Toch is het BCO al lang niet meer van het niveau zoals dat in de coronaluwe zomer was. Toen telde de regio Noord- en Oost-Gelderland dagelijks enkele tientallen positieve gevallen. ,,We besteedden in de zomer één tot anderhalve dag aan een besmetting”, legt Verpoorten uit. 

De GGD kon van iemand alle contacten naspeuren tot veertien dagen vóór de besmetting. ,,Je weet dan precies waar iemand besmet is geraakt en welke contacten risico lopen.” Clusters waren zo snel opgespoord en brandhaarden uitgetrapt, zoals bij de voetbalclub in Silvolde, waar na een feest tientallen mensen besmet bleken.

Het was in augustus zo rustig, dat de BCO-collega’s konden bijspringen om de GGD in Rotterdam te ontlasten. In de Randstad liepen de besmettingen in die maand fors op. Maar in september moest ook in Warnsveld het roer om; de tweede golf bereikte Oost-Nederland. Baardman: ,,Die golf kwam sneller dan verwacht. Maar we zijn nooit in paniek geweest.” 

Het aantal BCO’ers is opgeschaald naar ruim 100 mensen, waarvan er 45 op dagelijkse basis werken. Die doen onderzoek in afgeschaalde vorm. Wie besmet is met het virus, moet zelf zijn nauwe contacten informeren. De GGD biedt ondersteuning. Een dag tot anderhalve dag investeren in één casus is er niet meer bij, nu er dagelijks zo’n tweehonderd besmettingen bij komen. De huisartsen worden sinds deze week niet meer gebeld door de GGD. ,,Dat kost ons te veel tijd”, zegt Verpoorten. ,,Mensen kunnen dat ook prima zelf doen.”

Baardman zegt dat haar organisatie op tijd klaar was voor de tweede golf. Door de ruimere laboratoriumcapaciteit zijn de wachttijden bij de teststraten inmiddels korter.  ,,In december kunnen we naar 4.300 testen per dag.’’ Het wachten is nu op sneltesten. Baardman: ,,Operationeel zijn we nu op orde.” 

Dat neemt niet weg dat een deel van het GGD-personeel op het tandvlees loopt. De vijf infectieziektenartsen werken al ruim een halfjaar onder hoogspanning. Alle dagen - ook in het weekend - staan zij beurtelings paraat om de bellende collega’s bij te staan met medische adviezen. 

Doordat de artsen steeds met nieuwe, onverwachte problemen rond uitbraken worden geconfronteerd, lopen ook intern de emoties soms op. ,,Dat is logisch”, zegt Baardman. ,,Het is crisis. Maar ze zijn weerbaar. Het is mijn grootste zorg om hen vitaal te houden. We moeten goed op elkaar passen.”

Een gevoel van machteloosheid is niet altijd te onderdrukken, zeker niet met oplopende cijfers. ,,Het aantal testaanvragen is sneller gestegen dan in alle prognoses was verwacht”, stelt Baardman. 

Van een schuldvraag wil de GGD-directeur niet weten. Uit haar mond geen sneer naar politiek Den Haag, het OMT of het RIVM. ,,Natuurlijk is er frustratie. Soms denk je: kan het allemaal niet wat sneller? Tegelijkertijd zie ik ook de overmacht waar iedereen in deze pandemie tegenaan loopt.” 

Een eenvoudige oplossing is er niet. Of toch wel? ,,Als iedereen zich aan de regels houdt - thuisblijven na een test en in quarantaine als dat wordt gevraagd - dan komen we een heel eind. Testen is hooguit een middel. Alleen door gedrag krijg je het aantal besmettingen naar beneden.”

Is de GGD geholpen met een algehele lockdown? ,,Wij hebben één doel: het aantal besmettingen moet terug. Als de maatregelen die genomen zijn dat effect niet hebben, dan zijn ze onvoldoende. Een strenge lockdown kan effectief zijn, maar wij maken die afweging niet. Dat is aan Den Haag.”