Geheime stukken gaswinning: rol van Staat groter dan gedacht

De rol van de Nederlandse Staat bij de gaswinning is veel groter dan tot nu toe altijd gedacht. Dat blijkt stukken die vanaf de ondertekening in 1963 altijd geheim zijn gebleven. Sijbrand Nijhoff, een strijdvaardige boer uit Zijldijk, speelde de stukken door aan het Dagblad van het Noorden. Twee hoogleraren bekeken de overeenkomst. ,,De Staat zit er tot haar nek toe in."

Gyurka Jansen 01-02-18, 06:52 Laatste update: 10:09

De inhoud van de overeenkomst is altijd geheim gebleven, ook leden van de Tweede Kamer kregen in het verleden geen inzicht in de stukken. Tijdens het gasdebat gaf minister Eric Wiebes onlangs wel aan de stukken openbaar te willen maken, maar dat niet te mogen. ,,Daar hou ik niet van, maar dat is contractueel zo vastgelegd."

Hoe Nijhoff en zijn advocaat Marco Kalmijn zelf aan de stukken zijn gekomen, is niet bekend. De twee vinden dat Groningers het recht hebben om te weten welke partijen verantwoordelijkheid dragen.

Elkaars gevangene

In de stukken wordt uiteengezet hoe de exploitatie van het Groningse gasveld zal verlopen. Er blijkt dat de NAM samen met de voorlopers van Shell en ExxonMobil (Esso) de Nederlandse overheid na de overeenkomst nog een brief stuurden. Zij bedanken daarin toenmalig minister De Pous en schrijven dat ze de 'maatschap' die is aangegaan zien als een 'concessionaris-naamloze vennootschap' met twee aandeelhouders; de Staatsmijnen en de NAM.

Minister De Pous (midden) bij de oprichting van de Gasunie in 1963. © ANP

Dat detail is belangrijk, want daarmee is de Staat feitelijk een aandeelhouder van een vennootschap die het gasveld exploiteert. Hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring van de Rijksuniversiteit Groningen zegt daarover tegen DVHN dat de Staat er zo 'tot haar nek toe in zit'.

Bröring wijst er verder op dat de overeenkomst duurt tot het gasveld is uitgeput. „Je zou verwachten dat de overheid een slag om de arm wil houden", zegt hij. Maar uit de overeenkomst blijkt dat deze niet kan worden opgezegd. ,,De partijen zijn zo elkaars gevangene."

Aansprakelijk

Volgens de advocaten van boer Nijhoff betekent de 'side letter' waarin de vennootschap wordt besproken dat de Staat mede-exploitant van het Groningse gasveld is. Die brief maakt volgens advocaten Marco Kalmijn en Marcella Spithoff de Staat verantwoordelijk voor de gevolgen van de gaswinning.

Ook hoogleraar ondernemingsrecht Loes Lennarts van de Rijksuniversiteit Groningen stelt dat de rol van de Staat groot blijkt te zijn. ,,Hetzelfde morele appel dat nu op Shell wordt gedaan, moeten we dus ook op de overheid doen."

De tot voor kort geheime stukken zijn nu online in te zien.