We wisten al dat roken slecht was, maar uit nieuw onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek en het Trimbos-instituut blijkt nu dat rokers al op relatief jonge leeftijd overlijden. De zware rokers (twintig sigaretten per dag of meer) leven liefst 13 jaar korter dan niet-rokers. Naar schatting haalt 23 procent van hen zijn 65ste niet.

Waarschijnlijk ga je niet eerder dood wanneer je drie in plaats van twee pakjes per dag rookt, maar het leven wordt er ook niet leuker op, zegt Esther Croes van het Trimbos. ,,Zware rokers hebben veel vaker chronische ziekten, met ernstige benauwdheid of verstopping van bloedvaten. En los van dit alles: Sommige rokers slapen niet meer door. Ze snakken zo naar een sigaret dat ze 's nachts uit bed moeten om te roken."

Ook mensen die niet dagelijks, maar wel regelmatig tijdens een feestje of uitgaan roken, gaan vijf jaar eerder dood. Van deze lichte rokers haalt 11 procent zijn pensioen niet. Bij mensen die nooit gerookt hebben gaat 7 procent voor zijn 65ste dood. Als de laatste groep ook nooit had meegerookt, was haar levensverwachting nog veel beter geweest, verwacht het Trimbos. Matige rokers (minder dan 20 sigaretten per dag) verliezen naar schatting 9 levensjaren. 

Maar gaan ze nu echt dood aan het roken? Ja, zeggen de onderzoekers. Belangrijkste oorzaken: longkanker en andere kankers. Het CBS en Trimbos baseren hun conclusies op een gezondheidsenquête die in de periode 2001-2006 werd afgenomen onder bijna 40 duizend mensen tussen de 20 en 80 jaar. Tien jaar later is gekeken of de rokers en niet-rokers nog leefden. In de studie is ook gekeken naar andere factoren waardoor mensen eerder doodgaan (alcohol, overgewicht) maar die hadden niet zo’n groot effect als het roken.

Dus je kunt zoveel wegstomen als je wilt tot 35? Nee zeker niet, zegt het Trimbos. Als je heel veel hebt gerookt van je 12e tot 35e kan dat best je levensverwachting verkorten, maar dat is in de cijfers van dit grote onderzoek niet te zien. De stevige jonge paffers worden immers op één hoop gegooid met de mensen die tijdens hun studietijd een paar sigaretjes hebben gerookt. Bovendien, zegt Croes, roken voor je 35ste zorgt voor een heleboel ellende. De conditie van deze mensen is veel slechter. Zo komen ze veel minder makkelijk een trap op, hebben meer kans op astma en zien er bovendien slechter uit: met gele tanden en extra rimpels. In Nederland roken 3,5 miljoen mensen, onder wie 547.000 zware rokers. Dit zijn aanzienlijk meer laagopgeleide dan hoogopgeleide Nederlanders, terwijl dat bij alcoholgebruik juist andersom is.

Hoe jonger je stopt met roken, des te meer levensjaren dat oplevert, zeggen de onderzoekers. Een vijftiger kan zijn sterfterisico nog halveren; dat betekent een paar jaar extra. De onderzoekers kunnen niet precies aangeven hoeveel tijd een oudere van 70 of 80 jaar erbij krijgt als hij stopt met roken, maar de winst kan zo nog maanden zijn, stelt Croes. Decennia lang doorroken kan de laatste levensfase enorm zwaar maken. ,,Denk maar eens aan iemand met zware astma of COPD die jarenlang een zuurstofpomp met zich mee moet zeulen.”

Als stoppen niet lukt, win je dan nog levensjaren door te minderen? Nee, zegt Croes, beslist. ,,Dat hebben we nu niet onderzocht, maar uit een eerdere studie weten we dat rokers dan dieper inhaleren om evenveel nicotine uit hun sigaret te halen. Dus als je van 15 naar 10 sigaretten per dag gaat, krijg je evenveel giftige stoffen binnen. Bovendien lukt het bijna niemand om sporadisch te roken.”