GGD-topman liet naam Tata Steel uit longkankerrapport schrappen: fracties eisen uitleg

Het Noordhollands Dagblad onthulde de kwestie na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Daaruit komt volgens de krant naar voren dat directeur Bert van de Velden van GGD Kennemerland meerdere keren persoonlijk heeft ingegrepen om Tata Steel uit de wind te houden.

De opdracht van de GGD-directeur om Tata uit het rapport te houden, in de 31 concept-versies van het kankerincidentierapport kreeg steeds meer gestalte, zo blijkt uit de documenten. In de eerste versie wordt Tata nog viermaal genoemd, in de laatste nul keer. Niet alleen termen als ‘staalindustrie’, ‘basismetaalindustrie’ en ‘industrie’ zijn gaandeweg afgekeurd, maar ook het hele onderwerp ‘luchtverontreiniging’ als ‘aannemelijke’ mede-oorzaak van longkanker onder de rook van de fabriek moet eruit.

Advocaat Bénédicte Ficq had al een klacht ingediend namens elfhonderd mensen en acht organisaties en heeft nu het betreffende artikel, waarin wordt beschreven hoe de baas van de GGD Kennemerland de naam van staalproducent Tata Steel uit een gezondheidsrapport heeft laten schrappen, doorgestuurd aan de officier van justitie in Amsterdam. Het Openbaar Minister (OM) onderzoekt de aangifte die is gedaan wegens het berokkenen van gezondheidsschade. ,,Ik wil dat ze kennisneemt van de mogelijke macht die Tata heeft om onafhankelijke onderzoeken te beïnvloeden. Dit stuk kan van invloed zijn op het onderzoek van het OM”, aldus Ficq.

De ondertekenaars van de aangifte tegen Tata Steel verwijten de staalfabriek willens en wetens zeer zorgwekkende en kankerverwekkende stoffen te blijven uitstoten. Het Openbaar Ministerie doet nu onderzoek naar aanleiding van alle aangiftes. Ficq noemt het mogelijke verdoezelen van de rol van Tata Steel ‘heel choquerend’ en ‘buitengewoon onthutsend’. ,,Zeker een club als de GGD zou wars moeten zijn van inmenging en zelfs de schijn van inmenging moeten vermijden. Als dit zo is, vraag je je af welke andere feiten er nog verdoezeld worden. Het lijkt wel Palermo aan de IJmond’’, zegt zij verwijzend naar de hoofdstad van het Sicilië, die lang werd beheerst door de maffia. ,,Het is totaal van de zotte dat een vermoedelijke oorzaak geschrapt wordt. Als je dat eruit haalt qua mogelijke oorzaak, dan is dat rapport gewoon helemaal niets waard!’’ vervolgt zij stellig. 

Volgens topadvocaat Ficq is dit dusdanig ernstig dat de landelijke politiek er werk van moet maken, net als de politie. ,,Als dit betekent dat een onderzoeksresultaat beïnvloed wordt door een machtige speler, dan is dat echt een schandaal waardoor de politiek bovenop gesprongen moet worden. Zoiets heet namelijk corruptie.’’ 

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Het Noordhollands Dagblad zag 345 pagina’s aan e-mails en Whatsapp-berichten van GGD-medewerkers in. Ook vroeg de krant alle 31 conceptversies op van het rapport over het voorkomen van kanker in Kennemerland, dat een jaar geleden verscheen. Dat rapport vermeldt 25 procent meer gevallen van longkanker in die regio dan het landelijk gemiddelde. Via andere wegen kwam de krant erachter dat in dichtbevolkte wijken het percentage longkankergevallen nog eens tweemaal zo hoog is. ook dat stond niet in het rapport.

Omwonenden van Tata vonden dat de staalfabriek door de GGD zorgvuldig buiten schot werd gehouden. Het onderzoek van de krant bevestigt dat. Niet alleen wordt het vermoedelijke verband tussen de luchtverontreiniging van Tata en het voorkomen van longkanker weggepoetst, ook wordt roken als oorzaak meer naar voren gebracht.

GGD-directeur Bert van de Velden heeft tegenover het Noordhollands Dagblad toegegeven dat Tata inderdaad uit de tekst is geschrapt. Volgens de GGD-directeur had dat puur een tekstuele reden. In een brief aan de krant schrijft hij dat ‘termen niet consequent werden gebruikt’ en dat die ‘in lijn’ moesten worden gebracht ‘met de opzet van de inventarisatie’. ,,Nimmer is er druk op ons uitgeoefend door Tata over wat dan ook. Wij doen gewoon onderzoek”, aldus de GGD-directeur.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Een GGD-medewerker was bang voor schreeuwende krantenkoppen, zo blijkt ook uit de documenten. De waarheid over het aantal longkankergevallen, en de staalfabriek als vermoedelijke oorzaak, kan voor Tata publicitair verkeerd uitpakken, zo vreest die. „Inhoudelijk klopt ’aannemelijk’, maar ik vind het risico op onnodige extra publiciteit ervan wel behoorlijk groot. ‘Tata Steel veroorzaakt longkanker’ en dergelijke krantenkoppen?” Zo’n kop is de GGD-ambtenaren een gruwel.

Ook tijdens de coronacrisis lagen de GGD's onder vuur.  Door een falende GGD kon corona zich verder verspreiden in Nederland, zo bleek uit maandenlang onderzoek van deze site. Rapporten over onderbezetting op het gebied van infectieziektebestrijding bij GGD's belandden volgens een van de opstellers ook ‘in de la’. Een hooggeplaatste GGD’er, die jarenlange hoofd infectieziektebestrijding was bij GGD Hart voor Brabant, beschreef dat er ‘sausjes’ over zijn verbetersuggesties gingen. ,,GGD-directeuren wilden niet weten dat ze niet voldeden aan de formatie-eisen. In officiële verslagen staat nooit het naadje van de kous’’, aldus Jos van de Sande. De Onderzoeksraad Voor Veiligheid onderzoekt de rol van de GGD bij de coronacrisis.   

Volgens Fiqc moet er ook grondig onderzoek ingesteld worden naar in hoeverre staalconcern Tata Steel invloed kon hebben op de Gemeentelijke Gezondheidsdienst. ,,Godzijdank blijkt die beïnvloedbaarheid niet bij het RIVM, daar wordt Tata Steel wel degelijk genoemd’’, aldus de advocaat over de rol van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. ,,Maar ik wil exact weten wat er op GGD-niveau is gebeurd. Wat stond er eerst? Hoe zijn de contacten tussen Tata Steel en de GGD geweest? En dat onderzoek moet zich ook uitstrekken naar alle lobbypotjes van Tata Steel.’’

Tata Steel Nederland benadrukt op geen enkele manier betrokken te zijn bij de totstandkoming van het rapport. “We respecteren onafhankelijk onderzoek. Het zou raar zijn als we daar invloed op zouden uitoefenen”, zegt een woordvoerder. De staalfabrikant overlegt wel regelmatig met de GGD Kennemerland, maar dan gaat het volgens de zegsman om gesprekken over allerlei zaken die de regio aangaan, waarbij bijvoorbeeld ook buurtorganisaties aanwezig zijn.

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: