Had Jawed S., de steker van Amsterdam CS., een terroristisch motief?

Op vrijdag 31 augustus 2018, rond 11.30 uur, komt Jawed S. aan op Amsterdam CS. De Afghaanse asielzoeker is met een kaartje voor een enkele reis vertrokken vanuit het Duitse Ingelheim, waar hij in een opvanghuis woont. Een half uurtje loopt S. rond op het station, dan pakt hij een mes en steekt in de stationshal op twee willekeurige voorbijgangers in.

Niet veel later ligt de Afghaan zelf op grond, gevloerd door twee politiekogels. Als agenten zijn rugzak doorzoeken vinden ze daar nog een mes, een gebedskleed en ‘briefjes met Arabische teksten die passen bij de voorbereidingen op een naderende dood’. Later verklaard hij bij de politie naar Nederland te zijn gekomen uit woede over de Mohammed-cartoonwedstrijd die PVV-leider Geert Wilders in die periode wilde organiseren. Tegen zijn huisgenoten heeft hij een dag eerder, in razernij, gezegd dat ‘iemand in Nederland’ zijn profeet heeft beledigd. ,,Jullie gaan zien hoe God wraak gaat nemen.” In het huis wordt een testament gevonden, S. hield er rekening mee dat hij zou sterven.

Op de facebookpagina van Jawed S. staat een video waarin een foto van Wilders met een rood kruis door zijn gezicht te zien is, er wordt gesteld dat de politicus de islam heeft beledigd en er wordt een Nederlandse vlag verbrand. Justitie maakt daaruit op dat het om een terroristische aanslag gaat, bedoeld om de Nederlandse bevolking schrik aan te jagen.

S. zelf doet er weinig aan die verdenking weg te nemen. Waarom hij twee willekeurige voorbijgangers op Amsterdam CS uitkoos? ,,Ze waren in Nederland en ze deden niets om Geert Wilders tegen te houden”, verklaarde hij in een tussentijdse zitting in de rechtbank. Of hij spijt heeft van zijn daad? ,,Waarom hebben jullie dat varken (Wilders, red) toestemming gegeven de profeet te beledigen? Ik ben naar Nederland gekomen om zijn eer te verdedigen. Als Wilders dit nog een keer doet, doe ik het ook nog een keer. Ik zal het gevecht aangaan, dan dood ik hem of word ik zelf een martelaar”, zei hij tijdens diezelfde zitting eind vorig jaar.

Toch houden dergelijke verklaringen niet automatisch in dat hij wordt veroordeeld voor een terroristisch misdrijf, waar extra hoge straffen op staan. In de zaak van Malek F., de Syrische asielzoeker die op 5 mei vorig jaar in Den Haag drie willekeurige mensen neerstak, vond Justitie ook dat het om een terroristisch misdrijf ging. F. riep Allahu Akbar tijdens zijn steekpartij en had gesteld dat ‘ongelovigen moesten lijden’. Het OM eiste 15 jaar cel en tbs.

De rechtbank legde de Syriër echter geen celstraf op, maar direct tbs met dwangverpleging. De rechter vond F. niet strafbaar omdat hij, volgens deskundigen, compleet ontoerekeningsvatbaar was tijdens de steekpartij. Hij werd opgejaagd door stemmen in zijn hoofd.

Het onderzoek naar de psyche van Jawed S. verloopt moeizaam. Hij werkte nauwelijks mee tijdens zijn verblijf in het Pieter Baan Centrum. Deskundigen stelden dat ‘er sprake lijkt van psychische problemen’, maar konden niets zeggen over zijn toerekeningsvatbaarheid, bleek tijdens de laatste tussentijdse zitting.

,,Het is dan uiteindelijk aan de rechter om te oordelen over iemands gesteldheid, die kan, op basis van alles wat er in het dossier zit en het gedrag van de verdachte in de zaal, zeggen: u bent toch gestoord”, weet Hjalmar van Marle, emeritus hoogleraar forensische psychiatrie in Rotterdam. ,,Bij dit soort aanslagen zie je vaak dat de verdachte een geestelijke stoornis heeft. Het zijn de zwakkeren, de kwetsbaren die besmet raken met een dergelijk radicaal gedachtegoed.”

Mocht de rechtbank oordelen dat S. een terroristisch motief had, dan pleegde hij de eerste islamitische terreuraanslag in Nederland sinds de moord op Theo van Gogh door Mohammed B. in 2004. Volgend jaar zal dezelfde vraag (terroristische aanslag of niet) worden behandeld tijdens het proces tegen Gökmen Tanis, die schoot in maart vier mensen dood in een tram in Utrecht.

De twee slachtoffers die S. maakte, zijn maandag waarschijnlijk ook in de rechtbank aanwezig. De twee 38-jarige Amerikanen, van Eritreese afkomst, waren als toeristen in Nederland. Een van hen raakte gewond aan zijn arm, de ander werd in zijn rug gestoken en zat maanden later nog steeds in rolstoel. Het is de vraag of hij ooit nog kan werken. De twee zullen een forse schadevergoeding eisen.