Justitie wil eind aan juridische lijdensweg voor agent met trauma

Een vuurwapengevecht, zelfdodingen, dodelijke verkeersongevallen. Tijdens hun loopbaan krijgen agenten zo veel voor hun kiezen dat sommigen de posttraumatische stressstoornis PTSS ontwikkelen. Voor die getroffen agenten moet er sneller en eenvoudiger ondersteuning komen, schrijft minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Want zij missen nu ‘morele steun’ van hun werkgever.

Grapperhaus ontmoette de afgelopen jaren meerdere agenten die PTSS hadden ontwikkeld. Gesprekken waarvan hij ‘enorm van onder de indruk’ raakte. ,,Eén agent zat op de camping toen een schoonzus vroeg: wat is het ergste wat je hebt meegemaakt? Hij zei: waar moet ik beginnen? En ineens brak alle ellende los en raakte hij uiteindelijk in een vreselijke depressie. Of een agente die PTSS kreeg nadat ze omsingeld was door doorgesnoven gekken. Zulke verhalen komen bij mij vreselijk hard binnen. Dit zijn mensen met een roeping, die voor de samenleving altijd een stap naar voren zetten. Als zij door die roeping ziek raken, verdienen ze de beste behandeling.”

En toch krijgen de jaarlijks tussen de 200 en 250 agenten die PTSS oplopen lang niet altijd een snelle of goede behandeling. Daarnaast moeten agenten vaak jarenlang procederen om een vergoeding te krijgen voor medische kosten of gederfde inkomsten. Eén van hen is politieman Ray van Broekhoven, die na heftige rellen in Pijnacker in 2006 PTSS kreeg en verschillende zelfmoordpogingen ondernam. Pas na dertien jaar procederen kreeg hij een door de rechter opgelegde schadevergoeding. ,,Ik ben gewoon gefolterd”, zei hij eerder in deze krant.

Het beroepsziektebeleid van de politie stuitte de afgelopen jaren op veel kritiek van politievakbonden, de eigen ondernemingsraad en advocaten die getraumatiseerde agenten bijstaan. Ook de Nationale Ombudsman stelde in maart nog vast dat medische kosten moeizaam worden vergoed en dat de politie in schadeprocedures van agenten weinig coulant is.

,,Het huidige stelsel is ooit met de beste bedoelingen opgezet, maar is te ingewikkeld en deugt niet”, beaamt Leonard Kok, lid van de korpsleiding van de nationale politie. ,,Zieke collega’s zijn vaak gedwongen om te procederen om hun werkgever aansprakelijk te stellen. Daardoor komen werkgever en werknemer pal tegenover elkaar te staan. In de nieuwe opzet willen we eerst een gesprek aangaan om de schade als werkgever te vergoeden. Hiermee proberen we de gang naar de rechter te voorkomen.”

Grapperhaus hoopt dat met ‘goed werkgeverschap’ ellenlange procedures zoals die van agent Ray van Broekhoven kunnen worden voorkomen. ,,Ik kan me dat verhaal in jullie krant nog goed herinneren. Dat getroffen agenten zich kil behandeld voelen, dat kán niet de bedoeling zijn.”

In de nieuwe werkwijze wordt meer uitgegaan van vertrouwen. Agenten hoeven niet eerst een heel traject te doorlopen om te bewijzen dat ze aan een beroepsziekte lijden. Zo moeten ze sneller toegang krijgen tot zorg en ondersteuning. ,,We bouwen aan een zorglijn van deskundigen, behandelaars en instellingen. Er zijn lotgenotengroepen, maar bijvoorbeeld ook prikkelarme werkplekken om te re-integreren”, zegt Leonard Kok. ,,Niet iedereen kan herstellen, maar het overgrote deel gelukkig wel. Ik heb een vrouwelijke collega gesproken die PTSS had gekregen vanwege de vele zelfdodingen op het spoor die ze had meegemaakt. Het duurde vier jaar om te re-integreren, maar het is haar gelukt. Je leest vaak de excessen in de media, maar gelukkig zijn er ook mooie verhalen bij.”

In de zoektocht naar een nieuwe werkwijze liet minister Grapperhaus zich met regelmaat bijpraten door de korpsleiding. Geregeld ging hij op werkbezoek om met politiemedewerkers zelf te praten. ,,Met de korpsleiding, de ondernemingsraad en de vakbonden zijn we afgelopen november om de tafel gaan zitten. Ik heb gezegd: laten we met z’n allen een plan maken om deze problemen op te lossen. Dat hebben we ook echt gezamenlijk gedaan. Daar ben ik de vakbonden dankbaar voor. Soms sta je tegenover elkaar. Nu hebben we er echt samen aan gewerkt.”

Naast toekomstige zaken willen Grapperhaus en de korpsleiding ook de lopende zaken zo snel mogelijk op een goede manier afhandelen. Het gaat om meer dan tweehonderd politiemensen, van wie sommigen het korps inmiddels hebben verlaten.

Blijft de vraag waarom het oude, te formele, beleid zo lang heeft kunnen voortbestaan. Had de koerswijziging niet eerder ingezet moeten worden? ,,We’ve come a long way”, verklaart Grapperhaus. ,,Vroeger mocht je niet huilen bij de politie en werd er gewoon niet gesproken over dit soort problemen. En ook als maatschappij hadden we deze problemen niet goed in het vizier. Daar is de laatste tien jaar verandering in gekomen, alleen was het beleid nog niet toereikend. De gesprekken met agenten met PTSS hebben mij een enorme motivatie gegeven om dat aan te pakken. Die mensen mogen geen dubbele klap oplopen.”