Het bevolkingsonderzoek waarbij vrouwen vanaf hun vijftigste worden opgeroepen om hun borsten te laten controleren op kanker werd 16 maart stopgezet. Volgende week wordt de screening weer gedeeltelijk hervat. Voorlopig roept het RIVM vijftig procent van het oorspronkelijk geplande aantal vrouwen op. 

In de periode dat het bevolkingsonderzoek stillag, drie maanden, zijn circa 250.000 vrouwen niet gecontroleerd op borstkanker. Hierdoor zijn naar schatting 5575 vrouwen niet doorverwezen naar het ziekenhuis. Die achterstand zal op termijn zorgen voor meer dan vijfhonderd extra sterfgevallen, verwacht bestuurder Marjolein de Jong van het Alexander Monro Ziekenhuis in Bilthoven.

Haar inschatting is gebaseerd op de bestaande informatie over de screening. Het RIVM berekende eerder dat het bevolkingsonderzoek naar borstkanker jaarlijks 800 tot 1000 sterfgevallen voorkomt. ,,We gaan ervan uit dat de capaciteit van de screening tót het einde van het jaar vijftig procent blijft. Die achterstand haal je niet zomaar meer in, wat kan resulteren in extra sterfgevallen de komende vijf à tien jaar.”  

En dat is volgens De Jong zelfs een onderschatting. ,,Vóór de coronacrisis kampten de regio’s Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht, Zeeland en Flevoland ook al met achterstanden, waardoor vrouwen gemiddeld drie maanden langer op hun borstkankercontrole moesten wachten.” Vroege herkenning van borstkanker kan volgens haar een zware behandeling of overlijden voorkomen. 

Elk jaar overlijden ongeveer 3000 vrouwen aan borstkanker. Ziekenhuisbestuurder De Jong maakt zich ook zorgen over het stuwmeer aan operaties, waar vrijwel alle ziekenhuizen vanwege de coronacrisis mee kampen. ,,De ziekenhuizen hebben maandenlang minder capaciteit gehad. Gelukkig kunnen borstkankerpatiënten nu weer terecht, al zal de capaciteit bij een toename nog wel een probleem kunnen worden. Er is nog veel onbekend, maar de zorg die wij hebben is duidelijk: laten we er alles aan doen om erger te voorkomen.”

Het RIVM erkent dat de tijdelijke stopzetting van het bevolkingsonderzoek extra mensenlevens kan kosten. ,,De consequenties zullen substantieel zijn. Die zorg delen wij’’, zegt Nynke van der Veen, waarnemend hoofd bij het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM. ,,Maar je kunt niet zomaar een getal op een bierviltje schrijven,” zegt Van der Veen over de berekening van het ziekenhuis in Bilthoven. ,,Er zijn nog te veel onzekerheden. We weten niet hoe lang deze crisis nog zal voortduren. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat we over een paar maanden alweer meer uitnodigingen de deur uit kunnen doen.”

Jaarlijks worden 1,3 miljoen vrouwen uitgenodigd. Eén miljoen laat zich daadwerkelijk screenen. ,,Wat we ook niet weten: komen de vrouwen weer naar het bevolkingsonderzoek, of blijven ze thuis uit angst voor besmetting? En leiden latere diagnoses en behandelingen daadwerkelijk tot overlijden, of hebben deze vrouwen ondanks een zware behandeling nog steeds een goede prognose? Dat zijn langetermijneffecten die we pas over vijf tot tien jaar weten.” 

Het RIVM zegt aan het einde van het jaar het bevolkingsonderzoek te evalueren. In de tussentijd roept ze vrouwen die zijn uitgenodigd op om te blijven komen naar de mobiele onderzoekscentra – de bekende mammografiebussen. Van der Veen: ,,We doen er alles aan om de veiligheid van de cliënten te garanderen. We zorgen voor extra persoonlijke beschermingsmaterialen, andere looproutes, minder contactmomenten, en ga zo maar door. Angst voor besmetting is niet nodig.”

Ook het Alexander Monro Ziekenhuis roept vrouwen op om bij klachten naar de huisarts te gaan. In de afgelopen maanden bleven veel vrouwen thuis uit vrees voor besmetting. ,,Let niet alleen op een bobbeltje, dat is maar één van de signalen dat er iets aan de hand kan zijn. Let onder andere ook op deukjes, een ingetrokken tepel, een rode of sinaasappelachtige huid’’, zegt bestuurder De Jong.

Ze roept ziekenhuizen op om de behandelcapaciteit waar mogelijk uit te breiden, en zo nodig naar elkaar door te verwijzen. ,,Wij hebben onze capaciteit in Bilthoven en Weert uitgebreid.” 

Éen op de vijf mensen gaat niet naar de huisarts door corona. Bekijk de video: