De twee grootste belangenclubs - Register Belastingadviseurs en de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs - voelen zich overvallen door de sanering, die Wiebes vorige week aankondigde. De bewindsman wil vijfduizend van de circa dertigduizend banen schrappen nu ICT en data-analyse het werk van de Belastingdienst steeds meer bepalen.   

Register Belastingadviseurs (7500 adviseurs en kantoren) constateert dat de bereikbaarheid van de Belastingdienst door de vele reorganisaties van de afgelopen vijftien onder druk staat. ,,Als belastingadviseurs willen wij indien nodig snel kunnen overleggen met een ter zake kundige inspecteur of medewerker. Door het sluiten van kantoren is de fiscus echter op steeds grotere afstand komen te staan en missen wij vaker een aanspreekpunt," zegt Wil Vennix, voorzitter van Register Belastingadviseurs. ,,Ook telefonische bereikbaarheid van de fiscus is achteruit gehold."   

Bijval
Hij krijgt bijval van Maurice de Kleer, aankomend voorzitter van de NOB, met 5000 leden de andere grote beroepsorganisatie. ,,De vraag is of de bereikbaarheid straks op het vereiste niveau blijft."

Beide organisaties willen daarom snel van Wiebes horen wat hij precies van plan is. ,,Wij hopen op een uitnodiging om te komen praten." RB beklemtoont dat niet al het werk te automatiseren is. Vennix: ,,De laatste vijf tot tien procent blijft altijd mensenwerk." 

Ruben Freudenthal, hoogleraar belastingrecht en adviseur bij Deloitte ziet een ander groter gevaar: steeds meer ICT-gedreven belastingwetten. ,,De inkomstenbelasting hield altijd rekening met persoonlijke omstandigheden en draagkracht van kleine groepen, zulke software is echter ingewikkeld en duur te schrijven," aldus de hoogleraar.

Peilen
Hij merkt dat regelingen en aftrekposten verdwijnen, puur uit ICT-overwegingen. Of neem de peildatum voor Box 3 die van twee naar een keer is gegaan uit ICT-oogpunt.Vraag  ,,is wie in dit land bepaalt hoe onze belastingwetten worden ingericht. De ICT-jongens of onze rechtsbeginselen?"  

Ook de NOB is bezorgd daarover. De Kleer: ,,Massale ICT-processen en individuele rechtsbescherming staan tegenover elkaar. Die bescherming staat de laatste jaren onder druk."   

Belastingadviseurs hebben nog meer zorgen: niet alleen de bereikbaarheid, ook de zichtbaarheid van de Belastingdienst is verslechterd, concludeert Vennix. ,,De kans dat een bedrijf gecontroleerd wordt is nu een op de twintig tot veertig jaar. Dat is veel te weinig."

Zichtbaar
Volgens RB moet de fiscus om de vijf jaar langs komen. ,,Dat is veel beter voor de zichtbaarheid. Wel kan de aard van de controles dan veranderen. Nu wordt er gecontroleerd met de intentie zoveel mogelijk geld binnen te halen. Daardoor wordt op alle slakken zout gelegd."   

De belastingadviseurs noemen het op zich verstandig dat Wiebes de Belastingdienst bij de tijd wil houden. Ook zijn ze te spreken over de 1500 nieuwe hoogopgeleide jonge medewerkers die de fiscus wil aannemen. Tegelijk maken er voor hen drie keer zo veel medewerkers plaats.  ,,De dienst zat te lang op slot voor jongeren. Maar als de reorganisatie betekent dat de Belastingdienst nog verder van ons komt af te staan dan is dat geen goede zaak."   

Tevreden
Niet iedere stakeholder ziet echter fundamentele risico's. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie is tevreden over de grotere rol voor ICT. Zo is recent met hulp van de fiscus de verplichte inschrijving van afschriften van notariële akten in de openbare registers gedigitaliseerd. ,,Voor ons bespaart dat veel werk en de fiscus is daar heel meewerkend in geweest," zegt Hens Meengs van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB).   

Individuele notarissen zijn kritischer. Zo vreest Rotterdamse notaris Aniel Autar dat het schrappen van 5.000 banen leidt tot een flinke braindrain. ,,Dat zag je bij eerdere operaties ook."

Kennis
De fiscus heeft de kennis van al die medewerkers hard nodig bij het verder moderniseren van de ICT, stelt hij. ,,Zij voeden de systemen met hun knowhow."  Autar ziet ook problemen vanwege de herziening van het belastingstelsel waar het kabinet aan werkt. ,,Dat gaat het erger maken, want zo'n herziening gaat gepaard met allerlei overgangsregels."   

Volgens staatssecretaris Wiebes is de reorganisatie echter dringend noodzakelijk. De fiscus kampt met een ICT-achterstand, modernisering is dringend noodzakelijk. Sommige systemen zijn al decennia oud en zijn moeilijk te koppelen, wat de kans op fouten vergroot.

Extern
Het innen van belastinggeld en het opsporen van fraude verloopt bovendien steeds meer computergestuurd. Betere data-analyse kan de Belastingdienst jaarlijks tussen de 750 miljoen en 2 miljard euro opleveren, blijkt uit extern onderzoek.  

Voor de vijfduizend medewerkers die het veld ruimen wordt ander werk gezocht bij de Rijksoverheid, beklemtoont de VVD-bewindsman. De modernisering gaat ook ten koste van het hogere management. Peter Veld, directeur van de Belastingdienst, stapt op. In totaal vertrekken 5 van de 14 directieleden.