De eerste behandelresultaten stemmen de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) Leon van den Toorn treurig. ,,Wat we tot nu toe in de praktijk zien in de regio Brabant is dat de aanbevolen medicijnen niet veel effect lijken te hebben’’, verklaart Van den Toorn. ,,Maar patiënten hebben in ieder geval wel last van bijwerkingen, zoals depressieve klachten, misselijkheid en braken.’’

In de databank voor bijwerkingen Lareb staat dat chloroquine naast maagdarmklachten en hoofdpijn bijvoorbeeld ook ernstige hartklachten en hartritmestoornissen kan veroorzaken. ,,Gebruik dit medicijn NIET als u deze hartritmestoornis heeft’’, klinkt het dringende advies. 

Volgens de longarts, die zelf werkzaam is in het Rotterdamse Erasmus MC is het middel dat ‘in Nederland verreweg het meest geprobeerd wordt ‘chloroquine’, een medicijn dat ook gebruikt wordt om malaria te voorkomen. ,,Niet alle ziekenhuizen zijn er enthousiast over, maar de in meeste ziekenhuizen wordt het wel gegeven bij de ziekere patiënten.’’ Of er in Nederland mensen gered zijn met dat middel? ,,Zo kun je dat niet zeggen, heel veel weten we er nog niet over’’, erkent de voorman. Bovendien benadrukt hij: ,,Je weet natuurlijk ook niet wat er met die mensen was gebeurd als je het middel níet had toegepast.’’

Longartsen staan mede door het gebrek aan bewijs voor grote dilemma’s bij de behandeling van coronapatiënten. ,,In lekentaal komt het er simpel gezegd op neer dat de medicijnen in reageerbuisjes zijn onderzocht’’, legt Van den Toorn uit. ,,In het laboratorium zijn er aanwijzingen dat die medicijnen mogelijk iets tegen het virus doen, maar we weten nog niet of dat daadwerkelijk het geval is als je er mensen mee behandelt.’’

De voorzitter van de longartsen pleit voor gedegen onderzoek naar de medicijnen die tot nu toe geprobeerd zijn tegen het nieuwe coronavirus. Hij krijgt bijval van arts-microbioloog Marc Bonten uit het UMC Utrecht: ,,De middelen die er nu zijn moeten getest worden op twee dingen: één, of ze mensen beter maken, en twee, of ze veilig gebruikt kunnen worden. Die middelen moeten op grote schaal bij mensen gebruikt gaan worden, om te zien of ze effect hebben.’’

De Rotterdamse longarts Hans in ‘t Veen uit het Franciscus Gasthuis en Vlietland herkent de moeilijkheden. ,,Er zijn drie problemen: De medicatie is niet beschikbaar, de medicatie is vaak toxisch en we weten zelfs niet eens of het helpt.’’ Volgens hem gaat er over die richtlijn ‘zeker veel discussie’ komen. ,,Als het niet bewezen is en heel schadelijk is: moet je de vraag stellen of je de behandelingsadviezen zo nadrukkelijk kan opschrijven?’’ zo nuanceert hij de aanbeveling hardop. 

Om te achterhalen of de middelen werken moeten mensen min of meer gaan functioneren als proefkonijn. Bonten: ,,Het zijn helaas echte mensen die je daarvoor nodig hebt, maar je moet die medicijnen onderzoeken. Anders weten we over een half jaar nog steeds niet wat de beste behandeling is.’’

De richtlijn beveelt specialisten aan om de omstreden middelen alleen te gebruiken bij patiënten met ‘ernstige klachten’ en als mensen in levensgevaar zijn. Gisteren spraken artsen via een videoconferentie over de richtlijn: ,,De bewijslast voor de middelen die in de richtlijn genoemd worden is helaas flinterdun’’, erkent Van den Toorn. ,,Daarom is er continue overleg, wordt van vele patiënten bijgehouden wat de behandeling is geweest en proberen we daar uiteindelijk wijzer van te worden. Ondertussen wachten we ook op de uitkomsten van studies die nog lopen. Alleen het duurt nog wel even voordat daar de resultaten van binnenkomen: dat gaat niet in een week.’’

Naast chloroquine, is er ook nog een een ander malariamedicijn ‘hydroxychloroquine’, ,,Dat lijkt op chloroquine en wordt in sommige ziekenhuizen ook toegepast’’, weet Van den Toorn. En verder is er de virusremmer ‘remdesivir’. Dit middel werd oorspronkelijk gebruikt tegen de extreem dodelijke ziekte ebola, maar viel af omdat andere middelen beter bleken te werken. In Nederland wordt het volgens Van den Toorn nog bijna niet voorgeschreven, omdat dat middel heel slecht beschikbaar is’.

Zo lijken de doktoren een oneerlijke strijd te voeren tegen het nieuwe coronavirus dat in steeds meer landen om zich heen slaat. Of je dat een strijd zonder wapens kunt noemen? Van den Toorn geeft toe: ,,Tot nu toe voeren we oorlog zonder goede wapens, maar we gaan er desondanks vanuit dat we de strijd uiteindelijk gaan winnen. Bovendien knapt het overgrote deel van de patiënten op, óók zonder die medicijnen, dus dat geeft hoop.’’

Bekijk hieronder onze video's over het coronavirus.