Lucia de Berk: van Engel des Doods tot filmheld

De Berk heeft een terugkerende nachtmerrie: ze loopt een ziekenhuis in en spontaan vallen er mensen om haar heen dood op de grond. 'De Berk heeft het weer gedaan,' roepen anderen. Ze wil er vandoor, maar de enige vluchtweg leidt direct naar een brandstapel. 'Ik ben veroordeeld omdat ik dienst had toen die patiënten overleden. Het is een heksenjacht geweest. In deze droom heeft mijn onderbewustzijn alles aan elkaar geknoopt.'

Haar brein worstelt af en toe nog met die gitzwarte periode, die in december 2001 begint. De politie houdt De Berk thuis aan, omdat ze tijdens haar werk zeven ernstig zieke bejaarden en baby's zouden hebben vermoord.

Buitenbeentje
Voor het ziekenhuis staat vast dat de verpleegster haar patiënten heeft 'geholpen'. Zoveel verdachte sterfgevallen tijdens haar dienst, dat kan geen toeval zijn. Bovendien is De Berk een buitenbeentje, weten haar collega's: ze is emotioneel erg betrokken bij haar patiënten, legt tarotkaarten en heeft als meisje getippeld. Ook plaatste ze ooit een overlijdensbericht van zichzelf, om haar moeder te laten schrikken.

De ziekenhuisdirecteur wijst op een persconferentie met de beschuldigende vinger naar De Berk, nog voordat het strafrechtelijk onderzoek is begonnen. En als een deskundige berekent dat de kans dat iemand zoveel sterfgevallen en reanimaties meemaakt 1 op 342 miljoen is, twijfelt niemand meer. Hard bewijs is er niet, maar De Berk heeft vanaf dat moment een bijnaam: Engel des Doods.

Straf
De rechtbank veroordeelt de Haagse voor zeven moorden en drie pogingen daartoe tot levenslang. Het hof en de Hoge Raad bekrachtigen die straf.

Verpleeghuisarts Metta de Noo en haar broer, wetenschapsfilosoof Ton Derksen, vermoeden dat er sprake is van een gerechtelijke dwaling. Ze bijten zich vast in de zaak en ontdekken dat justitie fout op fout heeft gestapeld. Dankzij hun inspanningen wordt de zaak heropend en volgt op 14 april 2010 uiteindelijk vrijspraak. In alle gevallen is sprake geweest van een natuurlijke dood, De Berk valt niets te verwijten, luidt het finale oordeel.

Bijna 4 jaar later straalt De Berk (52) nog steeds. Ze is al aan haar vrijheid gewend, maar knijpt zichzelf nog geregeld in de arm. Deze dagen bijvoorbeeld, als ze zich realiseert dat er geen medegedetineerden, maar filmsterren om haar heen lopen. Ze is trots op de film, die vanaf 3 april te zien is, en die ze met kippenvel op haar armen heeft bekeken. ,,De scène waarin ik die baby reanimeer, greep me enorm aan. Net als de verhoren. Alsof ik het opnieuw beleefde. Dramatisch. Ik heb zó mijn best gedaan om mensen beter te maken, maar in plaats daarvan werd ik voor moordenaar uitgemaakt.''

Hoe wanhopig was je?
'Heel erg. Toen die levenslange straf in cassatie overeind bleef, dacht ik: jezus, ik zit de rest van mijn leven dus in dit hokkie. Die uitzichtloosheid is verschrikkelijk. Je ziet de ene na de andere gevangene vertrekken, maar ik moest blijven. Natuurlijk heb ik aan zelfmoord gedacht. Maar het is nooit een serieuze optie geweest, want ik had mijn dochter Fabiënne en man Peter nog. Zij kwamen elke week op bezoek, hebben geen uurtje gemist.

'In de bajes kun je bovendien beter niet over emoties praten. Als het personeel vermoedt dat je suïcidaal bent, word je in de isoleercel gezet. Ik heb kerst en oud en nieuw daar doorgebracht. Officieel omdat ze bang waren voor zelfmoord, maar in werkelijkheid hoopten ze dat ik daardoor een bekentenis zou afleggen. Maar het was verschrikkelijk. Vanaf dat moment kropte ik al mijn emoties op. Dat heeft me uiteindelijk een hersenbloeding opgeleverd. Puur van de stress.'

Tijdens haar detentie miste De Berk vooral de normale dingen. Na haar voorlopige vrijlating in 2008 liep ze dan ook meteen naar de supermarkt.

'Boodschappen doen bij Albert Heijn was voor mij de ultieme vrijheid. 's Middags ben ik naar het strand gegaan. Er waren veel momenten dat ik me zo vrij voelde. Ik kon gewoon een bad nemen, naar McDonald's gaan en in een lekker bed slapen. In het begin durfde ik 's ochtends mijn ogen niet te openen, bang om toch wakker te worden in de cel. Dan voelde ik eerst even of Peter wel naast me lag. Toch was ik nog steeds bang weer terug te moeten.'

Zonder Metta de Noo en Ton Derksen was je nooit meer buiten gekomen.
'Wat zij voor mij hebben gedaan, is ongelooflijk. Ik kan hen niet genoeg bedanken en ben ontzettend blij dat Metta een lintje heeft gekregen. Zonder hen was ik nooit meer vrijgekomen. Ik heb ongelooflijk veel geluk gehad dat zij voor mij zijn opgekomen.''

Er is nooit iemand bestraft voor jouw onterechte opsluiting. Koester je wrok tegen de mensen die fouten hebben gemaakt?
'Ik heb excuses gekregen van de minister van Justitie. Aanvankelijk had ik een hele waslijst van mensen die ik wilde aanpakken, maar ik ben er niet aan begonnen. Wat gebeurd is, is gebeurd. Ik wilde niet verbitterd worden, wilde niet meer vechten. Ik kon mijn tijd wel beter gebruiken. Ik geniet bijvoorbeeld met volle teugen van mijn kleindochter Julia, die 7 dagen voor de vrijspraak geboren werd.'

Hoe heb je de draad weer opgepakt?
'Na mijn voorlopige vrijlating probeerde ik zo onopvallend mogelijk over straat te gaan, uit angst voor herkenning. Veel mensen waren toch overtuigd van mijn schuld. Pas na de definitieve vrijspraak durfde ik met opgeheven hoofd naar buiten. Deze film helpt daar ook bij. Maar het voelt gek: eerst zat ik in de gevangenis en straks ga ik naar de première van mijn eigen film. Dat is toch bizar?'