Het aantal geneesmiddelentekorten in Nederland is in 2018 weer gestegen, blijkt uit cijfers van de apothekers. Het aantal keren dat een medicijn niet leverbaar is, steeg vorig jaar naar 769 gevallen. In 2017 waren dat er nog 732, in 2016 710. Vorig jaar werden 128 medicijnen definitief uit de handel genomen. In de overige gevallen ging het om tijdelijke, maar soms langdurige tekorten. 

De stijgende trend is al jaren zichtbaar. De apothekers maken zich zorgen. ,,Het is dweilen met de kraan open. Patiënt en apotheker hebben hier dagelijks enorme last van. De patiënt krijgt regelmatig een ander doosje, omdat de apotheker moet uitwijken naar een alternatief. Apothekers hebben er veel werk aan om dit allemaal te regelen", stelt voorzitter Gerben Klein Nulent van de KNMP.

Lees verder onder de tabel

Hoe het kan dat de tekorten zo zijn gestegen sinds 2010? Er zijn verschillende oorzaken, zegt KNMP-directeur Eric Janson. Apothekers bereiden en produceren steeds minder zelf geneesmiddelen - grote fabrikanten doen dat tegenwoordig. Die kiezen voor productie in lagelonenlanden als China en India, en dan kan er wel eens wat fout gaan. ,,Ik noem maar containers die van een schip vallen", zegt Janson.

Maar belangrijker nog is dat ‘wij’ in Nederland voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Door de Wet geneesmiddelenprijzen en het voorkeursbeleid van de zorgverzekeraars zijn de prijzen enorm gedaald. ,,Daarmee besparen we weliswaar een kleine miljard euro per jaar, maar voor fabrikanten is Nederland daarom een weinig aantrekkelijke markt.”

De gemiddelde kosten van driekwart van de medicijnen - niet de vaak peperdure geneesmiddelen die vrijwel alleen in ziekenhuizen gebruikt worden - is 2,66 euro voor een maand behandeling, inclusief de verpakking en de bijsluiter. Janson: ,,Dat is gewoon erg goedkoop. In omringende landen als Duitsland en België ligt dat enkele euro's hoger. Mocht er om wat voor reden dan ook schaarste zijn, bevoorraden fabrikanten eerder die landen dan ons.” 

De apothekers denken nu dat de prijzen die de verzekeraars met de fabrikanten maken voor het gros van de medicijnen iets omhoog moeten. ,,We moeten die prijzen niet meer door de bodem proberen te drukken, zodat we weer net zo aantrekkelijk worden als de landen om ons heen", zegt Janson. 

Maar: dan moeten de fabrikanten wel stoppen met het rekenen van absurd hoge bedragen voor een aantal, minder gangbare geneesmiddelen zoals het taaislijmmiddel Orkambi waarvoor de producent 200.000 euro per jaar per patiënt vraagt. ,,Dat is gewoon amoreel, onacceptabel", zegt Janson. ,,Kortom, de goedkope geneesmiddelen zijn te goedkoop, de dure te duur.”

Zorgverzekeraars Nederland vindt het ergerlijk dat de apothekers het preferentiebeleid - het kiezen voor een merkloze variant van een duurder medicijn - noemen als een van de oorzaken van het oplopende geneesmiddelentekort. ,,Het is een hardnekkig misverstand. We besparen juist ettelijke tientjes op jaarbasis per premiebetaler", zegt woordvoerder Koen Venekamp. ,,We hebben hier al eerder over gesproken met de KNMP en het ministerie van Volksgezondheid en iedereen, ook de apothekers, onderschrijft dat.”

Volgens Venekamp is Nederland 'helemaal niet zoveel goedkoper’ dan omringende landen. Bovendien gaat het bij een tekort vaak niet om een medicijn dat onder het preferentiebeleid valt. ,,Neem de anticonceptiepil, die afgelopen jaar slecht verkrijgbaar was. Die wordt boven de 21 jaar alleen vanuit een aanvullende verzekering vergoed. De meeste vrouwen betalen 'm gewoon zelf. Het staat de apotheker vrij om een leverancier te kiezen", zegt Venekamp. ,,De apothekers hebben gewoon andere belangen. Sinds het preferentiebeleid is ingevoerd, vloeit de korting op een geneesmiddel terug naar de verzekerden, niet naar de apothekers. Ze voelen het in hun eigen portemonnee.”

De verzekeraars delen wel de zorgen om de tekorten. ,,Dat is een heel serieus probleem.” Ze kijken met belangstelling naar het voorstel van minister Bruins om van elk medicijn voorraden van drie tot vier maanden aan te leggen. Daarmee zou zo’n zestig procent van de medicijntekorten voorkomen kunnen worden. 

De belangrijkste tekorten waren vorig jaar onder meer de anticonceptiepil, waardoor onder Nederlandse vrouwen onrust en onzekerheid ontstond. Het niet beschikbaar zijn van levodopa had impact op patiënten met de ziekte van Parkinson. Verslavingsartsen sloegen alarm toen refusal niet beschikbaar was. Dat middel tegen alcoholverslaving is er nu weer tijdelijk. Veel tekorten waren er ook bij de oogpreparaten en antibiotica.