Meer verdachten van belediging, opruiing en bedreigen politici voor rechter: jongste 12 jaar

Dat blijkt uit haar eerste cijfers over 2021. Dat jaar kenmerkte zich ‘door meer maatschappelijke onrust en een dalend vertrouwen in het overheidsoptreden”. Opvallend is ook de stijging van het aantal nieuwe strafzaken tegen jongeren wegens (poging tot) doodslag of moord.

Het aantal zaken wegens belediging steeg met 6 procent ten opzichte van 2020 en 9 procent ten opzichte van 2019, zo wijzen deze eerste cijfers over 2021 van het OM uit. Het aantal keer dat iemand ook werd vervolgd voor bedreiging, steeg met 8 procent ten opzichte van 2020, en 29 procent ten opzichte van 2019. Verder werd vorig jaar 254 keer een verdachte vervolgd voor opruiing, tegenover 111 in 2020 en 43 in 2019.

Het OM heeft in 2021 62 personen voor de rechter gebracht op verdenking van het bedreigen van politici. De jongste was 12 jaar (wat ook de leeftijdsgrens voor strafrechtelijke vervolging is). Dat ging om een online bedreiging via Instagram.

In 2020 waren dit er nog 55 en het jaar daarvoor 16. Van de zaken die tot een verdachte hebben geleid, is het grootste deel door de rechter op zitting afgehandeld (62 zaken). De verwachting is dat dit cijfer nog zal oplopen naarmate meer onderzoeken uit 2021 worden afgerond. De stijging is mede het gevolg van vernieuwd OM-beleid. Dat is erop gericht om vaker dan voorheen verdachten van bedreiging te dagvaarden om op openbare strafzittingen te verschijnen. In de overgrote meerderheid van deze zaken heeft de rechter in 2021 celstraffen opgelegd.

Het bedreigen van politici is volgens het Openbaar Ministerie ‘een hardnekkig probleem’. Bij de politie-eenheid Den Haag is er een speciaal Team Bedreigde Politici dat zich buigt zich over alle meldingen van bedreiging. Vorig jaar waren dat er 588. Dat is vergelijkbaar met 2020 toen er 600 meldingen binnenkwamen. Na binnenkomst beoordeelt het OM de meldingen. In 2021 concludeerde het OM in 373 gevallen dat de melding een strafbare bedreiging betrof. In 2020 waren dat er nog 274.

Politie en OM hebben onderzoek ingesteld naar de 373 strafbare bedreigingen. In 117 gevallen loopt dat onderzoek nog. Veel bedreigingen worden gedaan via social media, met name via Twitter en Instagram. Het achterhalen van de persoon achter een account neemt tijd in beslag.

Vorig jaar vonniste de rechter in de meeste gevallen tot celstraf. De zwaarst opgelegde straf was een zogeheten ISD-maatregel. Daarbij zit de veroordeelde twee jaar vast in een instelling voor stelselmatige daders en wordt daar ook behandeld. Naast celstraffen legde de rechter ook taakstraffen op tot 240 uur.

In verband met de voorbeeldwerking brengt het OM sinds 2020 verdachten van bedreiging bij voorkeur voor de rechter op een openbare strafzitting. Daarvoor deed het OM veel van dergelijke zaken af op een besloten OM-hoorzitting. Tijdens zo’n zitting legt de officier van justitie vaak een taakstraf of boete op. Dat gebeurde in 2021 nog maar in zes zaken. Ook leidt het OM verdachten van bedreiging vaker voor aan de rechter-commissaris voor verlenging van het voorarrest. Dat gebeurde in 2021 in achttien gevallen. Verlenging van het voorarrest betekent dikwijls dat de verdachte vast blijft zitten tot de strafzitting.

Een deel van de bedreigingen wordt gedaan door minderjarigen. Bureau Halt handelde in 2021 twee zaken met minderjarigen af. Daarnaast voerde de politie tien berispende gesprekken. Dat gebeurt in het algemeen met minderjarige verdachten die niet eerder met de politie in aanraking zijn geweest. Een wijkagent van de politie gaat dan thuis, in bijzijn van de ouders, in gesprek met de jongere over de gevolgen van zijn handelen.

Het OM geeft ook aan dat het vaker uit de hand liep, naast de avondklokrellen in januari vorig jaar in Eindhoven en de rellen in Rotterdam na een protest tegen het coronabeleid in november vorig jaar. Meer dan 1200 mensen werden aangemerkt als verdachte vanwege verzet tegen de politie en 1046 wegens mishandeling. Het aantal zware mishandelingszaken verdubbelde daarbij in twee jaar tot 134, aldus het OM, en het aantal verdenkingen van openlijke geweldpleging verdubbelde tot 131. In de meeste gevallen richtte de agressie zich op de politie, bijzondere opsporingsambtenaren of andere ambtsdragers. In Den Haag was de stijging het hoogst; 40 procent meer dan voor de coronapandemie in 2019.

Het aantal strafzaken tegen jongeren die worden verdacht van het plegen van een ernstig gewelds- of levensdelict steeg in 2021 wederom, zo geeft het OM verder aan. Dat wijst er ook op dat uit de cijfers blijkt dat een verdachte steeds vaker een wapen, meestal een steekwapen, bij zich heeft.

Het aantal minderjarige verdachten van (poging tot) moord verdrievoudigde in een jaar tijd en nam toe van 26 tot 76 personen. Ook het aantal jongvolwassen verdachten van (poging tot) moord nam toe, van 64 naar 81. Bij deze laatste groep is ook een flinke stijging te zien in het aantal gevallen waarin er daadwerkelijk iemand om het leven kwam.

Het aantal strafzaken tegen een minderjarige verdachte wegens (poging tot) doodslag nam in 2021 toe tot 198, tegen 190 in 2020. Ook werden er 266 strafzaken met een jongvolwassen verdachte geregistreerd voor (poging tot) doodslag. In 2020 ging het hierbij nog om 223 verdachten.