Merkel in historische 5 mei-lezing: 'Niets kan de leegte vullen die de dood heeft achtergelaten’

Dat heeft Angela Merkel zojuist gezegd in de 5 mei-lezing. De Duitse bondskanselier sprak via een live verbinding vanuit het Bundeskanzleramt in Berlijn. Vanwege de coronacrisis kon ze niet lijfelijk aanwezig zijn in Den Haag, waar ze nu een online discussie heeft met studenten. Ook demissionair premier Rutte is daarbij aanwezig.

De lezing van domineesdochter Merkel stond in het teken van de goede verstandhouding tussen Nederlanders en Duitsers. Merkel zei dankbaar te zijn dat het Nederlandse volk na alle ellende uit de oorlog de hand had uitgestoken naar Duitsland en de buren weer wilde vertrouwen. ,,Wij Duitsers zullen nooit vergeten dat Nederland ons de hand reikte. Wij zullen altijd dankbaar zijn dat hieruit de Duits-Nederlandse vriendschap is voortgekomen.”

Merkel noemde het een ‘buitengewone eer’ om op deze dag te mogen spreken. De Bondskanselier benoemde de zwarte bladzijden uit de bezetting. ,,Driekwart van de Nederlandse Joden is vermoord. Er zijn meer dan 200.000 doden gevallen in Nederland. Meer dan 600.000 Nederlanders zijn naar Duitsland overgebracht om te werken. Rotterdam is vernietigd.” Daarna benoemde ze de Hongerwinter en het kamp Westerbork.

Ook stond Merkel stil bij recente antisemitische aanslagen in Duitsland. Ze noemde de aanslagen in Kassel, Halle en Hanau. ,,Wij moeten ons als burgers resoluut verzetten tegen elke vorm van antisemitisme en racisme, tegen elke vorm van haat en vijandigheid tegen bepaalde groepen.”

Het indrukwekkendst was misschien wel dat de bondskanselier zich rechtstreeks richtte tot concentratiekampoverlevende Eva Weyl, die aanwezig was in Den Haag. Weyl houdt op Duitse scholen spreekbeurten over haar oorlogservaringen. Merkel prees haar om dat werk. ,,Het belang hiervan kan niet hoog genoeg worden ingeschat. Ik dank u uit het diepst van mijn hart dat u daarvoor de kracht vindt.”

Weyl reageerde geroerd. ,,Het is geweldig, wat ze zegt is me uit het hart gegrepen. Ze zegt dat we het verleden kennen en dat we daaruit moeten putten voor een betere toekomst. Precies wat ik ook vertel op alle scholen.”

De belangrijkste verantwoordelijkheid voor Duitsland is het levend houden van de herinnering aan de verschrikkingen van de Holocaust, zei Merkel. Maar het verleden kan niet ongedaan worden gemaakt. ,,Niets kan de leegte vullen die de dood heeft achtergelaten. Niets kan het verdriet wegnemen.”

In relatieve zin was de Duitse Jodenvervolging in Nederland een van de zwaarste van heel Europa: ongeveer driekwart van alle Nederlandse Joden werd vermoord door het naziregime. Merkel roemde de Nederlandse verzetsstrijders die hiertegen in opstand kwamen. ,,Dat waren moedige burgers, in de eeuwenoude Nederlandse traditie van vrijheid.” Ook nu maakt Nederland zich internationaal sterk tegen onderdrukking, benadrukt Merkel. Ze citeert de Joodse filosoof Baruch Spinoza, die in Nederland woonde: ,,Het doel van de staat is vrijheid.”

Demissionair premier Rutte noemde het een historisch moment:

Ook volgens premier Rutte was het aanspreken van Eva Weyl door Merkel het aangrijpendste moment in haar lezing. Hij noemde de speech ‘echt historisch’, omdat zij als regerend kanselier sprak. ,,Dat zij dat doet, met haar gezag in de wereld, maakt echt grote indruk.”

De Duitse bondskanselier refereerde ook nog even aan de coronapandemie waardoor ,,voor het eerst sinds de oorlog vrijheden werden ingeperkt op een manier die we ons vóór de pandemie nooit hadden kunnen voorstellen.” De maatregen zijn gerechtvaardigd omdat ze tijdelijk zijn en een hoger doel dienen, namelijk de bescherming tegen een virus dat onze gezondheid en ons leven bedreigt, aldus Merkel. 

Na haar toespraak beantwoordde Angela Merkel vragen van studenten over de oorlog, het toelaten van vluchtelingen in Europa, haar leven in de DDR en over haar aanpak van de klimaatproblematiek.

Pas in 2012 kreeg een Duitser een prominente rol op 5 mei. De toenmalige president Joachim Gauck hield in Breda een volgens velen indrukwekkende toespraak.