'Met Robert M. had ik het IJ in willen rijden'

De passagierslijst van zijn boevenwagen klinkt als een ritmisch alfabet. Samir A., Lucia de B., Julien C., Benno L., Robert M., Jesse R., Dino S. En bijna kon hij ook Willem H. eraan toevoegen. Ware het niet dat 'De Neus' op het laatst ervan afzag naar de rechtbank te komen.

Voor buitenstaanders zijn ze terrorist, pedoseksueel of beruchte onderwereldfiguren. Mensen gedegradeerd tot initialen, met een balkje voor hun ogen. Voor Jelle Winkels (50) zijn ze ook mensen met kinderen, partners, passies en nooit vervulde toekomstdromen. ,,Als je achter de tralies zit, heb je meestal iets slechts gedaan,'' vertelt Winkels in zijn appartementje met uitzicht op - hoe kan het ook anders - een voormalige bajes.

,,Maar ik geloof dat ze niet alleen slecht zijn. Ik leerde ook de mens achter de boef kennen. Ik begrijp waarom mensen in een bepaalde situatie terechtkomen. Iemand die zijn moeder vermoordt, moet wel in een psychose zitten.''

Boevenwagen
Winkels reed 15 jaar lang op de 'boevenwagen' bij de Dienst Vervoer & Ondersteuning (busjes met zeven lichtere gedetineerden), en vaak bij het gespecialiseerde Extra Beveiligd Vervoer (één 'zwaardere' gedetineerde). ,,Ik ben enorm trots dat ik dit werk heb kunnen doen.'' Dagelijks vervoerde hij verdachten tussen gevangenissen, rechtbanken, vliegvelden, ziekenhuizen en begraafplaatsen.

Sommigen staarden wezenloos voor zich uit en zwegen. Anderen waren wel in voor een gesprekje. ,,Ik sprak juist niet over hun zaak, maar voerde heel andere gesprekken. Over thuis, familie, vrienden en voetbal.'' Met Dino S., verdachte in het liquidatieproces, deelde hij de passie voor FC Barcelona. ,,Dino ging vaak naar wedstrijden.''

Een andere topcrimineel in dat proces, Siegfried S., wilde graag singer-songwriter worden. ,,Hij speelde gitaar in zijn cel en had wel 200 liedjes gecomponeerd over de liefde en het leven. Maar hij kon ze niet opnemen, omdat hij geen apparatuur mocht.''

Halve psycholoog
Winkels vervoerde ook psychisch gestoorden die in hun eigen ontlasting rolden. En hij deelde intieme momenten als verdachten afscheid mochten nemen van hun overleden ouder. Vaak was hij de enige die een troostende schouder kon bieden. ,,In dit werk wordt wel eens vergeten dat je ook een mens bent. Soms was ik een halve psycholoog.''

Al die bijzondere verhalen hield hij bij in een agenda. Dat begon toen hij Julien C., verdacht van de moord op Jesse Dingemans, moest vervoeren. Elke keer als hij naast die zwijgende Antilliaan zat, zag hij het gezicht van dat onschuldige vermoorde jongetje voor zich. ,,Jesse Dingemans was mijn inspiratiebron.''

Als kwetsbare kinderen het slachtoffer waren, raakte het Winkels diep. Daarom was er één crimineel die hij liever had willen doodzwijgen in zijn boek. Pedoseksueel Robert M., die tientallen kinderen misbruikte.

Ziekste boef ooit
Winkels noemt hem 'de ziekste boef ooit'. ,,Ik heb er zelfs over gedacht om de wagen het IJ in te rijden, zodat hij zou verdrinken. Wij zouden ons er wel uit redden. Topcriminelen die elkaar afschieten, dat is natuurlijk niet goed. Als je crimineel bent, weet je dat dat de consequentie kan zijn. Maar een kind is zo onschuldig...''

Het vervoer van uitgeprocedeerde asielzoekers naar het vliegveld voor een uitzetting, vond hij het moeilijkst. Nog ziet hij de angst in de ogen van de Azerbeidzjaan die de hele tijd riep hoe bang hij was. ,,Op dat moment zet je de knop om en schakel je je gevoel uit. In de pauzemomenten realiseer je dat die mensen écht bang zijn.''

Zijn ogen worden vochtig als hij aan de 7-jarige Colombiaanse Isabel denkt. Ze was jaren geleden via Spanje naar Nederland gekomen, maar moest weer terug naar Spanje. ,,Isabel wilde helemaal niet weg. Voor ze instapte, heb ik haar geknuffeld. Eigenlijk wilde ik haar niet loslaten.'' ,,Toen ze weg was, kwamen de tranen. Zo'n kind doet niemand iets kwaad. Daarom ben ik blij dat ik dit werk nu niet meer doe.''