Het is een noodscenario waarmee de schoolbesturen in Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Amsterdam en Almere serieus rekening houden. In Amsterdam zijn voor ruim 280 fulltime banen geen bevoegde leerkrachten gevonden. In Den Haag geldt dat voor zeker 197 banen en in Rotterdam voor ‘honderden’ functies. Om kinderen toch les te geven, staan onbevoegde leraren voor de klas. 

Zo veel lapmiddelen als dit schooljaar hebben de schoolbesturen nog niet eerder meegemaakt. Er werden regelmatig klassen naar huis gestuurd, hele scholen gingen over op een vierdaagse schoolweek, er zijn groepen opgeheven waardoor kinderen naar andere scholen moesten. 

Maar omdat het lerarentekort alleen maar groeit, moeten basisscholen rekening houden met nieuwe noodscenario’s. En dus sluiten ze zelfs een  situatie waarin 4-jarigen niet meer naar de kleuterklas kunnen níet uit. ,,We doen er alles aan om dat te voorkomen. We treffen liever andere maatregelen. Maar we leven in een rare tijd, dus het kan gebeuren”, zegt Gerard van Drielen, bestuurder van de Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden (SCOH). 

De schoolbesturen roepen minister Arie Slob (Onderwijs) op de teugels te laten vieren. Ze willen meer ruimte om bijvoorbeeld met de onderwijstijden te schuiven, zonder dat ze direct de Onderwijsinspectie op hun dak krijgen. ,,Binnen de bestaande regelgeving gaat het echt niet meer”, constateert Ton Groot Zwaaftink, voorzitter van het college van bestuur van de Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs (RVKO). ,,In andere landen krijgen kinderen veel minder uren les en toch behalen ze dezelfde onderwijsresultaten. Daar moeten we van leren.”

De basisscholen zeggen geen andere keuze meer te hebben dan ook de lessen aan 4-jarigen tegen het licht te houden. Voor deze groep kleuters geldt immers geen leerplicht. In andere landen ligt de schoolgaande leeftijd vaak al hoger dan 4 jaar. 

Het ministerie van Onderwijs stelt echter dat alle scholen zich aan de wet moeten houden, ook in tijden van het lerarentekort. In de wet staat dat kinderen vanaf 4 jaar naar school mogen. ,,We snappen dat het lastig kan zijn en er soms voor creatieve oplossingen moet worden gekozen. Daar gaan we graag over in gesprek met de schoolbesturen”, aldus een woordvoerder.

De duizend zij-instromers die er nu ongeveer zijn, helpen. Maar het zijn er niet genoeg. Bovendien kregen scholen al in juni te horen dat de subsidiepot leeg was. Ook hebben ze niet altijd genoeg leraren die de zij-instromers kunnen begeleiden. Het ministerie van Onderwijs laat echter weten dat schoolbesturen hun aanvragen gewoon kunnen indienen en dat alle aanvragen gehonoreerd worden. 

Sectororganisatie PO-Raad vindt het voorstel van de schoolbesturen ‘zeer onwenselijk'. ,,Wij vinden dat het idee gelijk van die lijst met noodmaatregelen geschrapt moet worden. We snappen dat de nood hoog is, maar een jaar later naar de basisschool komen de doorgaande leerlijn en achterstanden van sommige leerlingen beslist niet ten goede”, aldus woordvoerder Ad Veen. 

Ook de schoolbesturen snappen dat het een zeer vergaande maatregel is om kleuters pas vanaf 5 jaar te verwelkomen. Toch voelden ze de noodzaak om die optie aan de noodscenario's toe te voegen, omdat het een oplossing is voor het lerarentekort. ,,Als je kijkt naar wat we al doen, en wat we nog kúnnen doen, is dit er eentje. Er is geen leerplicht voor 4-jarigen. Maar natuurlijk heeft deze maatregel ook niet onze voorkeur", verklaart Herbert de Bruijne, bestuurder van Openbaar Onderwijs Aan De Amstel in Amsterdam. Overigens zal het niet gebeuren dat er halverwege het jaar een kleuterstop wordt ingevoerd, verzekert deze bestuurder. ,,Ouders rekenen er op dat hun kind naar school kan.”

Nu al proberen basisscholen het schooljaar met minder, maar vollere kleuterklassen te beginnen. Op tal van plekken wordt pas na de kerstvakantie een nieuwe instroomgroep geopend voor kinderen die in de tweede helft van het schooljaar vier jaar worden. Zo hebben ze meer tijd om leraren voor die kleuters te vinden. 

Maar de ernst van de situatie is zo groot dat de schoolbesturen geen garanties voor de toekomst kunnen geven. ,,We hopen dat de minister nu reageert. Dit is een nationale crisis, maar we hebben het idee dat het ministerie het probleem onderschat. Alles wat we doen, helpt om het niet zo ver te hoeven laten komen”, aldus Groot Zwaaftink. 

Ook vanuit politiek Den Haag klinkt de roep om actie. Via Twitter riep D66-Kamerlid Paul van Meenen vanochtend minister Slob op om snel met een pakket onconventionele maatregelen te komen en dat voor te leggen aan de Tweede Kamer. 

Overigens houden de schoolbesturen er ook rekening mee dat leerkrachten ‘in ploegendiensten’ twee groepen gaan draaien, dat scholen ervoor moeten kiezen bepaalde vakken niet meer te geven en dat groepen van verschillende scholen worden samengevoegd. 

Schoolbesturen luiden noodklok over lerarentekort in het basisonderwijs. BN DeStem verslaggeefster Franka van der Rijt legt uit wat er precies aan de hand is. Bekijk de video: