Omstreden nekklem wordt afgeraden op politieacademie

UpdateEen hondengeleider van de Amsterdamse politie die in 2013 een verwarde Surinamer in een nekklem hield waarna die overleed, wist van meet af aan dat zijn optreden fataal was. Dat schrijft De Telegraaf maandag op basis van een verklaring van een anonieme oud-politieman. De hondengeleider zou jaren verboden middelen hebben gebruikt die hem uitermate agressief maakten. Hoewel veel politiemensen beweren de techniek op de academie te hebben geleerd, zou de nekklem daar zelfs worden afgeraden.

Redactie 27-07-15, 12:30 Laatste update: 04-03-16, 14:45 Bron: ANP

De techniek komt van de straat en wordt in de vechtsport gebruikt
Jaap Timmer

Dit zijn de meest voorkomende arrestatietechnieken:
- Fysiek geweld: bij de arrestatie gebruikt de agent handen en voeten. Het kan gaan om schoppen, slaan, duwen en trekken. Verschillende grepen uit de vechtsport kunnen worden toegepast, zoals arm- en beenklem. Het specifieke lichaamsdeel wordt 'vastgezet'. Bij fixeren wordt het lichaam of hoofd van de persoon met kracht tegen een muur of auto geduwd, zodat deze zich niet meer kan verzetten.

- Pepperspray: is een spray met chilipeper die in het gezicht van de aanvaller gespoten wordt om deze tijdelijk uit te schakelen. Het veroorzaakt een acute ontsteking aan de ogen zodat mensen hun ogen moeten sluiten en hun oriëntatie verliezen. De pepperspray is voor één-op-één-situaties en wordt niet gebruikt bij de bestrijding van groepsgeweld. Het gebruik ervan is gebonden aan regels. Agenten zijn verantwoordelijk voor de nazorg.

- Politiehonden: worden aangelijnd ingezet bij het handhaven van de openbare orde en het aanhouden van verdachten. De herdershonden zijn afgericht om agressief te handelen op commando.

- Wapenstok: een stok van PVC en verhard rubber, waarmee op armen en benen wordt geslagen. Het wordt vooral gebruikt om grote groepen relschoppers uiteen te drijven.

- Handboeien of tie-raps: gebruikt bij aanhoudingen en het vervoer van arrestanten als de verdachte zichzelf kan verwonden of er een risico is voor de begeleidende agenten. Tie-raps zijn plastic bandjes die kunnen worden vastgemaakt om iemands polsen. Ze zijn een stuk lichter dan handboeien.

- Vuurwapen: gebruikt de politie alleen bij de aanhouding van vuurwapengevaarlijke verdachten of bij de aanhouding van een verdachte van een ernstig misdrijf.

"Enkele uren na het overlijden van Wensley Udenhout heeft de hondengeleider in zijn directe omgeving gezegd dat hij het slachtoffer heeft vermoord", zegt de anonieme ex-collega. ,,Hij gebruikte daarbij de woorden 'ik heb hem gechoket (verstikt) tot hij slap werd'. Hij wist heel goed wat zijn optreden veroorzaakt heeft."

Het is de zoveelste keer dat de beruchte nekklem de gemoederen bezighoudt. Afgelopen maand kwam de techniek ook in opspraak, na het overlijden van Mitch Henriquez in Den Haag. Hij stierf kort na zijn arrestatie, waarbij de nekklem gebruikt is.

'Techniek van de straat'
Volgens Jaap Timmer, deskundige politiegeweld aan de Vrije Universiteit, zit de nekklem niet in het officiële lesprogramma van de politieacademie. ,,Het wordt zelfs afgeraden. Toch blijken agenten deze techniek wel toe te passen.''

Agenten leren in de opleiding verschillende technieken, waarbij ze handen en voeten gebruiken om een verdachte te overmeesteren. Timmer: ,,Er zijn agenten die vertellen daar de nekklem van docenten te hebben geleerd. De techniek komt van de straat en wordt in de vechtsport gebruikt.''

'Raden af'
Een woordvoerder van de politie bevestigt dat de nekklem niet als techniek wordt aangeleerd. Wel wordt de nekklem in de lessen besproken om leerlingen te wijzen op de risico's. ,,We raden de techniek af. Maar als een agent in ernstige nood verkeert, dan kan het zijn dat hij vanuit een reflex naar de nekklem grijpt. Het is dan een noodmiddel.''

De aanhoudingsvaardigheden van agenten worden jaarlijks getraind en getoetst. Timmer constateert uit eigen onderzoek dat sommige politie-eenheden wel de nekklem toepasten en anderen helemaal niet. Agenten gebruiken naar eigen inzicht fysiek geweld bij een arrestatie.

Dodelijk
De toepassing is niet vastgelegd in de ambtsinstructie zoals bijvoorbeeld het geval is bij pepperspray en het vuurwapen. Wel moeten agenten altijd kunnen uitleggen waarom ze geweld gebruikt hebben. Ze mogen ook niet meer geweld gebruiken dan nodig is. Het gebruik van geweld moet gemeld worden bij een meerdere, die het registreert en toetst.

Volgens Timmer kan iemand overlijden door zuurstofgebrek als agenten de technieken onvoorzichtig toepassen. Het doodgaan van arrestanten door geweld is volgens hem niet te herleiden tot een bepaalde techniek. ,,Vaak spelen al bestaande gezondheidsproblemen, zoals hartklachten, mee. Op een verdachte die kortademig is gaan zitten, brengt risico's met zich mee.''

Jaarlijks verricht de politie 200.000 aanhoudingen. In 7 procent van de gevallen (14.000) gebruikt de politie geweld, aldus Timmer.