Onderzoek naar burgerpanels bij wind- en zonneparken

Bij burgerpanels wordt een groep inwoners bij elkaar gebracht, bijvoorbeeld via loting, zoals in de Amerikaanse juryrechtspraak. ,,Er wordt een beroep gedaan op iemands burgerplicht”, zegt voormalig Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer. ,,Het burgerpanel wordt gevraagd een concrete opdracht uit te voeren. Denk aan het zoeken van locaties voor windmolens. De groep inwoners gaat samen op zoek naar een oplossing binnen hun gemeente. Wat zijn de plussen en minnen, waar is het meeste draagvlak, welke locatie is het beste geschikt? Uiteindelijk komt het burgerpanel met een voorstel aan de gemeenteraad.’’

Brenninkmeijer is door minister Bas van ’t Wout van Economische Zaken en Klimaat aangesteld als voorzitter van een onafhankelijke expertcommissie. Deze club van negen deskundigen gaat onderzoeken hoe burgers beter bij de energietransitie betrokken kunnen worden. Specifiek kijkt de commissie naar de invoering van burgerpanels. Daarmee is in landen als Ierland, België en Frankrijk ervaring opgedaan, maar in Nederland is het fenomeen nog onbekend.

Deze krant publiceerde onlangs twee uitgebreide onderzoeken naar de realisatie van windmolens en zonneparken. Daaruit bleek dat dit soort projecten tot weerstand leiden en burgers vaak buitenspel staan. Inwoners voelen zich niet gehoord en vinden de inspraak een wassen neus. ,,Burgers worden nu pas heel laat betrokken, als het plan al in kannen en kruiken is”, zegt Brenninkmeijer. ,,Op de valreep mogen inwoners nog inspreken. Er zijn dan maar twee smaken over: tekenen bij het kruisje of tegen zijn. Dat moeten we anders organiseren. Burgers moeten veel eerder bij klimaatplannen betrokken worden.’’

Brenninkmeijer denkt dat burgerpanels met slimmere oplossingen komen, die voor inwoners aanvaardbaarder zijn dan wanneer ze vanuit een ivoren toren op het gemeentehuis worden bedacht. De polarisatie over plannen voor wind- en zonneparken moet daardoor verminderen. ,,We moeten burgerpanels zeer serieus nemen, daar valt of staat het succes mee. Bijvoorbeeld door vooraf af te spreken dat de gemeenteraad, Provinciale Staten of Tweede Kamer het voorstel overneemt. Zie het als een mooie aanvulling op de representatieve democratie.”

Hoewel een burgerpanel geen wondermiddel is om iedereen tevreden te stellen, kan er volgens Brenninkmeijer een positief effect van uitgaan. ,,Vaak wordt gedacht dat mensen pas tevreden zijn als ze hun zin krijgen. En ja, die mensen zitten er tussen. Maar in mijn werk als ombudsman heb ik geleerd dat verreweg de meeste mensen het vooral belangrijk vinden dat ze betrokken worden, zich gehoord voelen, dat het proces eerlijk en transparant verloopt. Ook als de uitkomst dan niet is wat ze zelf wensen, valt het besluit beter te accepteren.”

De commissie-Brenninkmeijer verzamelt de komende weken goede voorbeelden van burgerparticipatie. Daarbij wordt vooral naar het buitenland gekeken, maar ook burgers kunnen hun ideeën mailen naar de commissie via het mailadres: BetrokkenBijKlimaat@minezk.nl ,,Als daar goede plannen tussen zitten, zullen we er zeker ons voordeel mee doen”, aldus Brenninkmeijer.

Voor de verkiezingen van 17 maart moet het onderzoeksrapport met aanbevelingen klaar zijn.

In de onderstaande video behandelt verslaggever Paolo Laconi 5 vragen over de bouw van windmolens en zonneparken: