Politieke druk op terughalen 'kalifaatkinderen' neemt toe

De minister gaat in opdracht van de Tweede Kamer opheldering geven of het kabinet volhardt dat de Nederlandse kinderen in het (voormalige) strijdgebied in Syrië en Irak niet weg te halen zijn. Dat vroeg de Kamer gisteren nadat de Kinderombudsman een rapport publiceerde waarin het kabinet wordt opgeroepen de kinderen wel terug naar Nederland te halen. ,,Ze mogen niet de dupe van hun ouders worden. Niets doen is onacceptabel en gevaarlijk'', aldus de Kinderombudsman. 

De kwestie ligt politiek gevoelig, omdat de meningen binnen de regeringspartijen zeer verdeeld zijn. CDA en VVD voelen niets voor het terughalen van kalifaatkinderen. De VVD spreekt van het ‘importeren’ van onveiligheid. Madeleine van Toorenburg (CDA): ,,Het is niet veilig om ze daar weg te halen. Ik vind het allemaal ook heel idealistisch klinken, maar wie gaat bijvoorbeeld bepalen welke kinderen hulp nodig hebben? En proberen die ouders dan niet alsnog ongezien achter hen aan te reizen. Dat wordt een riskante onderneming.’’

De onenigheid in de coalitie neemt echter toe: D66 en ChristenUnie staan welwillend tegenover het rapport van de Kinderombudsman. De ChristenUnie ligt het dilemma als een steen op de maag. Kamerlid Stieneke van der Graaf spreekt van een ‘ingewikkelde belangenafweging’, maar gooit de deur niet dicht. Bij D66 ziet parlementariër Kees Verhoeven dat de bal door de ombudsman nadrukkelijker bij het kabinet is komen te liggen. ,,De minister moet hier echt iets mee.’’

Er zijn ongeveer 175 jonge kinderen van een of twee Nederlandse ouders die zich ooit bij een jihadgroep in Syrië of Irak hebben aangesloten. Nu bevinden sommige kinderen zich nog in het strijdgebied, een ander deel zit met (meestal) hun moeder onder slechte omstandigheden in een vluchtelingenkamp in Noord-Syrië, vlak bij de Turkse en Iraakse grens. 

Het kabinet staat tot nu toe op het standpunt dat Nederland pas iets kan doen op het moment dat Syriëgangers zichzelf melden bij een Nederlands consulaat in Irak of Turkije. De vrouwen zeggen dat ze daar niet kunnen komen omdat ze de kampen niet uit mogen van de Koerden, die in dat deel van Syrië de baas zijn.

Het lukte de afgelopen maanden twee vrouwen, van wie een met twee kinderen, om in Turkije te komen. Eentje kon met behulp van een smokkelaar de grens tussen Syrië en Turkije oversteken. De ander kwam vanuit Irak en zit inmiddels vast in Nederland; haar jongste kind is bij haar in de gevangenis, de ander verblijft in een opvanggezin.

De Koerden hebben aangegeven van de Europese vrouwen en kinderen in hun kampen af te willen; ze gaan de vrouwen niet berechten. Als een land om hen vraagt, kunnen ze hen krijgen, zei een hoge Koerdische functionaris recent nog. Volgens minister Grapperhaus is het echter ‘te gevaarlijk in het gebied’ om de vrouwen door de Nederlandse overheid op te laten halen.

Maar er zijn al wel Nederlandse functionarissen in het gebied geweest: de vrouwen zeggen door de Militaire Inlichtingendienst (MIVD) te zijn verhoord. Ook zijn er de afgelopen maanden meerdere Nederlandse journalisten bij de kampen geweest.

Grapperhaus laat wel doorschemeren dat er contact met de Koerden is, maar dat echte gesprekken lastig zijn omdat de Koerden wel een deel van Syrië controleren, maar geen officiële status hebben. Achter de schermen, melden bronnen, wordt echter wel degelijk gesproken en onderhandeld. Een oplossing zou ingewikkeld zijn, omdat de Koerden de vrouwen en hun kinderen als ‘oorlogsbuit’ beschouwen en er iets voor terug willen hebben. 

Dat iets kan een vorm van ‘officiële erkenning’ zijn, wat het geval zou zijn als Nederland de Koerden officieel om uitlevering van de vrouwen en kinderen vraagt. Als dat het geval is, zouden de kinderen met of zonder de vrouwen naar de grens met Irak gereden kunnen worden en vanuit daar door kunnen naar het Nederlandse consulaat in Erbil. In die onderhandelingen zou ‘bijna’ een oplossing zijn gevonden.

Bekijk hier de beelden uit de BNN/VARA documentaire over verloren familie in het kalifaat: