Rijk faalt bij ICT-projecten: het gaat mis op alle niveaus

De vanochtend gepresenteerde conclusies van de commissie zijn vernietigend. De ICT bij de overheid is een compleet fiasco, vrijwel niets gaat goed. Projecten duren veel langer dan gepland, kosten lopen voortdurend uit de klauwen, het eindresultaat laat vaak te wensen over. Onduidelijk is zelfs hoe groot de schade door het automatiseringsgeblunder eigenlijk is. ,,Een veilige schatting komt neer op grond van informative van diverse deskundigen komt neer op 1 a 5 miljard euro verspilling per jaar," stelt de commissie. ,,In alle gevallen een onaanvaardbaar hoog bedrag."  

Eindeloze lijst
De lijst van falende automatisering is eindeloos. Bij de Belastingdienst, de website Werk.nl van het UWV, het Elektronisch Patientendossier, het C2000-communicatiesysteem bij hulpdiensten, Defensie, de modernisering van de gemeentelijke basisadministratie, vrijwel overal ging het de afgelopen vijftien jaar mis.  Veel fouten starten al aan het begin. ,,Veel geplande projecten willen het onmogelijke voor elkaar krijgen. Projecten zijn te groot en te complex, terwijl juist deze grote projecten statistisch gezien vaker mislukken."  

Maar probleem is ook dat ministeries, gemeenten en andere overheidsinstanties nauwelijks de stekker uit falende projecten durven te trekken. ,,Op tijd stoppen is essentieel voor de beheersing van ICT-projecten van de Rijksoverheid. Op dit moment zien opdrachtgevers vaak niet op tijd date en project dreigt te mislukken."  

Boerenverstandregels
Een tijdelijk Bureau ICT-toetsing (BIT) moet orde in de chaos scheppen. Aan de hand van tien 'boerenverstandregels' moet ieder automatiseringsproject van 5 miljoen euro of groter getoetst worden op nut en noodzaak. Het BIT, dat enkele jaren gaat draaien en vooral niet te veel ambtenaren moet tellen, komt onder minister-president Rutte's ministerie van Algemene Zaken te vallen.  

De commissie spaart zichzelf niet. De Tweede Kamerleden bezitten zelf te weinig expertise en vragen daarom regelmatig om maatregelen voor alles en nog wat zonder na te denken of dat qua ICT wel uitvoerbaar is. De ICT-problemen bij de Belastingdienst doordat politiek Den Haag steeds nieuwe toeslagen bedacht, zijn daar een goed voorbeeld van. Het kabinet op zijn beurt gaat te vaak mee met de Kamer. Elias: ,,slechts de staatssecretarissen De Jager en recent Wiebes hebben een keer gezegd dat het gewoon niet mogelijk is."  

Wat niet helpt is dat de overheid voor een dubbeltje op de eerste rij wil zitten en te veel naar de prijs kijkt bij het gunnen van opdrachten. In contracten staan vervolgens te weinig ontsnappingsclausules opgenomen voor als het fout gaat. De overheid moet verder meer ICT-experts met verstand van zaken in dienst nemen, ook moet automatisering een vast onderdeel worden in de training van nieuwe ambtenaren. Elias eist dat het kabinet jaarlijks weer een overzicht gaat verstrekken van alle ICT-projecten en kosten. Dat overzicht wordt sinds 1995 niet meer gemaakt, omdat het toenmalige kabinet dat ,,niet nuttig" vond.  

De VVD-commissievoorzitter beklemtoont dat de blunders alleen minder zullen worden als de Tweede Kamer en het kabinet al zijn conclusies overneemt. ,,Gebeurt dat niet dan blijft dit doorzieken, vreest onze commissie."