Risico op nodeloze besmetting bij uitvoering coronatest door GGD's

Dat constateert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) na onderzoek in alle 25 GGD-regio’s dat is uitgevoerd in juli en augustus. De inspectie uit forse kritiek op de manier waarop de GGD’s de tests afnamen, zo blijkt uit het rapport dat vandaag is uitgekomen. ,,Bij bijna de helft van de GGD’s ziet de inspectie hier verbeterpunten’’, verklaart de toezichthouder. 

De ‘meeste verbetering’ is volgens de inspectie te behalen ‘bij het uitvoeren van de tests’. Meerdere GGD’s wijken af van de Covid-19-richtlijn van het RIVM die uitgebreid beschrijft hoe tests moeten worden afgenomen. ,,GGD-medewerkers waren zich onvoldoende bewust van het risico op besmettingsgevaar bij het afnemen van een coronatest’’, constateert de inspectie. 

Volgens hoofdinspecteur Korrie Louwes van de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd gaat het daarbij om ‘praktische verbeterpunten, die de GGD’s direct hebben opgepakt’. ,,Het beeld dat de helft van de GGD’s van alles niet op orde had, is echt niet terecht. Ze hebben met veel inspanning enorme prestaties geleverd. We staan er nu veel beter voor dan in het voorjaar. Wel moesten GGD-medewerkers soms scherper zijn op het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals een schort op de juiste manier aantrekken. Soms kan het hem ook zitten in de zekerheid dat het juiste testbuisje in het juiste rekje terecht komt.’’ 

Volgens de hoofdinspecteur is nergens geconstateerd dat er daardoor mensen nodeloos zijn besmet. ,,Maar het risico was er wel’’, aldus Louwes. Zo kon het volgens haar mis gaan bij het ‘op een goede manier terugzetten van testbuisjes en het aan- en uittrekken van beschermingsmiddelen, zoals mondkapjes, schorten en handschoenen’. ,,Er is altijd een risico dat er iets van het virus op een schort landt, omdat je ook besmette personen test. Als je dan je schort niet goed uittrekt, is dat riskant.’’ De inspectie adviseert in het rapport meer aandacht te hebben voor ‘de omgang met persoonlijke beschermingsmiddelen’, het scheiden van schoon en vuil afval en de manier waarop het afval wordt afgevoerd.

De toezichthouder stelt op basis van haar onderzoek vast dat GGD’s op het moment van de bezoeken (tussen 7 juli en 11 augustus 2020) wel ‘voldoende toegerust’ waren om de stroom van coronatesten en de uitvoering van het bron- en contactonderzoek aan te kunnen. Toen lag het aantal tests dat werd aangevraagd echter nog een stuk lager dan nu.

De inspectie constateert verder dat de GGD’s meer ‘oog moeten hebben voor kwetsbare groepen’. ,,Daarbij gaat het niet alleen om kwetsbare zieke mensen, maar ook om anderstaligen en mensen met een verstandelijk of fysieke beperking’’, zo luidt de kritiek. Een van de verbeteringen die is doorgevoerd is dat er nu in de teststraten op meer plekken informatie beschikbaar is in vreemde talen. 

Daarnaast viel het de inspectie op dat nog niet alle gemeentelijke gezondheidsdiensten een plan klaar hadden liggen voor als er een lokale uitbraak van het coronavirus zou zijn. Dat is inmiddels volgens Louwes wél het geval. Vanavond vergaderen de veiligheidsregio's hierover en vrijdag volgen er mogelijk strengere lokale maatregelen. Ingewijden melden dat het kabinet denkt aan beperking van de openingstijden van de horeca, getrapte opening en sluiting, of een maximaal aantal bezoekers. 

Het rapport maakt duidelijk dat aanpak en kwaliteit van de gezondheidsdiensten per regio verschilt. ,,Een GGD werkte bij het bron- en contactonderzoek in twee shifts. Een daarvan werkte door tot 19.00 uur. Bij positieve uitslagen die laat binnenkwamen, kon het bron- en contactonderzoek daardoor wel dezelfde dag starten’’, zo staat er bijvoorbeeld. En zo had ook ‘een GGD’ een aparte rustige plek buiten de teststraat ingericht waar kinderen getest konden worden. Hieruit ontstaat het beeld dat de 25 afzonderlijke GGD’s in de regio's vooral als eilandjes te werk gaan en afzonderlijk het wiel opnieuw uitvinden in hun aanpak van de wereldwijde pandemie.

GGD’s blijken bovendien huiverig om gebruik te maken van de inzet van het landelijke bron- en contactonderzoekteam. ,,GGD’s vinden het lastig om dit team in te schakelen. Ook door het ‘op afstand’ werken en omdat het landelijke team niet direct inzetbaar is en eerst ingewerkt moet worden’’, zo constateert de toezichthouder. ,,Maar inmiddels is de schroom om ook met een landelijk team te werken wel verdwenen”, zegt Louwes. De inspectie noemt de uitbreiding die nog nodig is een ‘enorme opgave’ voor de betrokken GGD’s en laboratoria.

De GGD’s en laboratoria kunnen de knelpunten niet alleen oplossen, aldus de inspectie. Ook zijn de gezondheidsdiensten soms afhankelijk van gegevens die niet blijken te kloppen. Zo stelt de inspectie vast dat de landelijke berekeningen voor het opschalen van de tests en het bron- en contactonderzoek niet overeenkomen met de realiteit. 

Zo voerde de GGD Amsterdam 12.328 testen uit in de tweede week van augustus, terwijl de inschatting was dat er maximaal 10.185 testen nodig zouden zijn. GGD Ghor Nederland, de landelijke organisatie van de GGD’s, schatte voor die week in dat in Rotterdam bijvoorbeeld tussen de 2 en 8 procent van de mensen besmet zou zijn, terwijl dit percentage die week opliep tot 9,2 procent.

Volgens de inspectie moet de testcapaciteit omhoog en is het Nederlandse testsysteem niet klaar voor een mogelijke tweede golf van het coronavirus. De toezichthouder waarschuwt dat het systeem ‘spaak loopt’ als ook mensen die geen klachten hebben zich laten testen. 

Het is niet de eerste keer dat er kritiek klinkt op de GGD’en. Zo eiste de Tweede Kamer in juni dat de gezondheidsdiensten landelijk onderzoek zouden doen naar bronnen die het coronavirus verspreiden. SP-leider Lilian Marijnissen noemde het ‘echt heel zorgelijk’ dat er geen landelijke registratie is van bronnen van het coronavirus. Zij deed die uitspraak nadat GGD-directeur Sjaak de Gouw in een interview met deze site zei dat er ‘géén landelijke registratie is, omdat je de bron in de meerderheid van de gevallen niet weet’.

Deze zomer ging het mis bij het opslaan van gegevens over het bron- en contactonderzoek. Zo erkende de GGD Ghor en het RIVM in juli tegenover deze site dat er een storing zat in de database met informatie over geteste coronapatiënten. Belangrijke gegevens van het bron- en contactonderzoek waren daardoor tijdelijk kwijt. Zo was onduidelijk hoeveel kinderen, zorgverleners en leraren die week besmet raakten.

Bij de start van het landelijke coronatest afsprakennummer (0800-1202) liep het begin juni ook spaak. Doordat mensen meerdere keren probeerden te bellen ontstond een toestroom van 323.000 telefoontjes. Telefoontjes werden toen weggehouden, omdat de lijn anders plat zou gaan. De problemen met de bereikbaarheid van de coronatestlijn zijn nog niet uit de wereld, vooral 's ochtends is het lastig om er doorheen te komen. 

Bekijk hier onze video's over de coronacrisis: