De vernieuwingsschool, de traditioneel/confessionele school, de vrije school, de kunstzinnige school, TTO (tweetalig onderwijs), de 'sportieve' school, de prestatie- gerichte school: wie de profielen binnen het voortgezet onderwijs bekijkt, denkt wellicht dat de mogelijkheden onbeperkt zijn.

Dat is voor de meeste schoolgaande kinderen een utopie, zegt orthopedagoog (opvoedkundige, gespecialiseerd in leer- en opvoedings- problemen) Marloes van der Veer van onderwijspraktijk Het Antwoord. ,,Misschien heb je in de grote steden wel min of meer onbeperkte keuze, maar de meeste mensen in Nederland mogen al blij zijn als er drie middelbare scholen op jouw onderwijsniveau - dus vmbo, havo of vwo - op redelijke afstand bereikbaar zijn.'' Dat lijkt misschien jammer, maar het maakt het leven voor de aanstaande middelbare scholier (en hun ouders) ook overzichtelijker.

Ook als je de keuze hebt uit slechts drie scholen, loont het de moeite om je er goed in te verdiepen, zegt Van der Veer. Op websites als devogids.nl, scholenkeuze.nl en scholenopdekaart.nl vind je het lokale aanbod en tips. Van der Veer hanteert zelf een checklist met zes aandachtspunten. ,,Die kunnen je helpen, zeker als je vooraf al bedenkt welke prioriteit je eraan toekent. Een voorbeeld: vind je het belangrijk dat een school dicht bij huis is? Of vind je het belangrijker dat een school extra begeleiding biedt als je kind buiten de boot valt?''

Ga na waar hij/zij zich met zijn/haar talenten straks het beste thuis voelt: grote of kleine school; is er extra ondersteuning voor hoogbegaafdheid of dyslexie?

Heeft de school een duidelijk profiel, met extra lessen op het gebied van kunst/theater, techniek/technasium, sport, muziek, extra talen of tweetalig onderwijs? En past dat bij de interesses en mogelijkheden van je kind?

Wordt er vooral klassikaal lesgegeven of werkt de school in projecten? Maakt de school gebruik van moderne leermiddelen en iPads? En vind je dat belangrijk?

Sommige scholen doen 'alles' voor hoge cijfers en slagingspercentages. Met lage voldoendes in atheneum 2 krijg je bijvoorbeeld een dwingend advies om naar de havo te gaan. De kans bestaat immers dat je later op het vwo strandt, en dat is slecht voor het slagingspercentage van de school (zie cijfers pag 8/9). Is je kind een harde werker of meer een flierefluiter?

Is het belangrijk dat de school zich binnen twintig minuten fietsen/reizen van huis bevindt? Of vind je dat je kind een grote jongen/meid wordt van dagelijks twee keer een half uur fietsen?

Vind je het belangrijk dat je vrienden/vriendinnen ook naar die school gaan? Voor veel kinderen is dit in de praktijk een doorslaggevende factor, terwijl het niet de gelukkigste reden is voor een schoolkeuze. Op elke middelbare school ontstaan immers nieuwe vriendschappen.

Het feit dat je bij een meeloopdag of open dag als ouder een checklist nodig hebt, zegt iets over het huidige gevarieerde onderwijsaanbod, vindt Van der Veer. De tijd dat je van de katholieke basisschool automatische doorschoof naar de dichtstbijzijnde katholieke middelbare school (of van de openbare basisschool naar de dichtstbijzijnde openbare middelbare school) lijkt lichtjaren ver weg. Van der Veer: ,,Scholen profileren zich steeds nadrukkelijker. Door allerlei extra onderwijsprogramma's en buitenschoolse activiteiten is de schoolkeuze gewoon veel moeilijker dan een jaar of tien geleden. Sterker nog: scholen bieden zóveel extra's, dat je je weleens afvraagt of 'normaal' onderwijs nog wel bestaat.''

Daar kun je dus naar vragen op de open dagen. Ingeborg Dijkstra, pedagoog, leerkracht en ouder van drie tieners, heeft nog een andere opdracht: wees je ervan bewust dat kinderen op open dagen op heel andere dingen letten dan hun ouders. ,,Kinderen vinden het bijvoorbeeld erg belangrijk of een school er gezellig uitziet. En of je in de pauze en in tussenuren naar de winkels in de stad mag, of dat je op school moet blijven.''

Ervaringsdeskundige Dijkstra roept ouders op om vooral ook verder te kijken dan de open dagen. ,,Bij een open dag worden palmbomen naar binnen gesleept, de wc's zijn schoongemaakt en er worden spectaculaire scheikundelesjes gegeven waarbij van alles ontploft. Maar dat is geen normale schooldag. Je kunt beter een kijkje gaan nemen als de school gewoon in bedrijf is.''

En, benadrukt zij, wees eerlijk over het niveau van je kind. Veel ouders willen 'het hoogste', terwijl niet ieder kind daar (al) aan toe is. Dijkstra: ,,Een vmbo-advies is voor veel ouders een schrikbeeld. Volstrekt onterecht, maar het is wel de reden dat in januari, voor de CITO-toets, de telefoon roodgloeiend staat bij onderwijsbureaus die voor honderden euro's extra CITO-trainingen aanbieden.'' Daarmee houd je jezelf een beetje voor de gek: je wilt dus eigenlijk dat je kind op een hoger niveau terechtkomt dan hij of zij aankan.

Ook orthopedagoog Van der Veer ziet in haar onderwijspraktijk de keerzijde van de toenemende hoge verwachtingen van ouders. Ieder kind krijgt op zijn of haar eigen basisschool een weloverwogen advies, maar dat advies wordt nogal eens in de wind geslagen. Van der Veer: ,,In mijn praktijk zie ik de laatste jaren steeds meer leerlingen, vaak van 3 of 4 vwo, die vastlopen. In de meeste gevallen zijn dat meisjes, die perfectionistisch van aard zijn en het allemaal niet meer kunnen bolwerken. Ze lopen te lang op hun tenen en hebben last van faalangst, die nog eens wordt gevoed door te ambitieuze ouders. Wat ik nu vertel is geen incident hoor: tien jaar geleden kwam ik dit nog niet tegen, nu gaat het om substantiële aantallen leerlingen.''

En de oorzaak? ,,In z'n algemeenheid durf ik wel te zeggen dat ouders te veel vragen van hun kinderen. De centrale vraag bij de schoolkeuze zou dus niet moeten zijn: wat is het hoogst haalbare, maar: waar wordt mijn kind het gelukkigst?''

> scholenopdekaart.nl

> scholenkeuze.nl

> devogids.nl

Siep Schrader (12)

'De middelbare school lijkt me leuk en spannend omdat je iedere keer een andere docent hebt. Misschien ga ik naar de school waar mijn twee zussen zitten: die is lekker dichtbij.'

Terra Duijndam (11)

'Ik vind het belangrijk dat je je fijn voelt op een nieuwe school. En ik zou het leuk vinden als ze extra's hebben, bijvoorbeeld toneellessen en aandacht voor dyslexie.'

Ana Alewijnse (11)

'Ik zie de middelbare school als een nieuw avontuur, waar je nieuwe vriendinnen maakt. Ik hoop op een mooie school, met aardige docenten en aandacht voor toneel, muziek of sport.'

Berend Schrader (12)

'Het liefst ga ik iets met techniek doen. Ik vind het belangrijk dat mijn volgende school niet te groot is, daar voel ik me niet goed bij. Verder hoop ik dat ze veel aan gym doen.'

Eline Andernach (11)

'De keuze voor de school maak ik zelf. Ik let er dus niet op wat mijn vriendinnen doen, want je maakt toch nieuwe vriendinnen. Het moet er gezellig zijn én ze moeten er kluisjes hebben.'