Sint deed het eeuwen in z'n eentje
Sinterklaasdeskundige Frits Booy schreef als bijdrage aan een oververhit debat een brochure over de herkomst van Zwarte Piet. 'Er wordt ontzettend veel onzin verkondigd.'
Delen per e-mail
Pas vanaf de jaren '40 werd Piet neergezet als een dommige figuur
Toen historicus Frits Booy in 1993 toetrad tot het Nationaal Sint Nicolaas Comité, was de verschijningsvorm van Zwarte Piet nog helemaal geen punt van discussie, laat staan een bron van maatschappelijke onrust. 'We vreesden in die jaren vooral voor het voortbestaan van Sint Nicolaas,' vertelt Booy. 'De kerstman rukte op.'
Twintig jaar later stelt Booy niet zonder verbazing vast dat het comité zijn doel heeft bereikt, mede dankzij de verhitte discussie over Zwarte Piet die het land nu al twee jaar in zijn greep heeft. 'Sint Nicolaas leeft als nooit tevoren.'
Fabelen
Als bijdrage aan een vruchtbaar debat schreef Booy een kleine geschiedenis van Zwarte Piet, die deze week wordt meegezonden met het kwartaalblad van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Het boekje verwijst een aantal theorieën naar het rijk der fabelen.
Zo neemt de onderzoeker afstand van de folkloristen die menen dat de figuur Zwarte Piet eeuwenoude wortels heeft en verwant is aan de boemannen uit Midden-Europa. "Die mensen springen met het grootste gemak over een gat van eeuwen heen. Na de reformatie is Sint Nicolaas in Nederland honderden jaren verbannen geweest uit het openbare leven. Het feest werd in huiselijke kring nog wel gevierd, maar er was geen sprake van dat de Sint zich daarbij door als duivels verklede kinderen liet vergezellen, zoals dat voor de reformatie wel gebeurde. Hij deed alles alleen.'
Als uitvinder van Zwarte Piet noemt Booy Jan Schenkman, de Amsterdamse onderwijzer die in 1850 een kinderboekje schreef met de titel Sint Nikolaas en zijn knecht. Het is het eerste boek waarin naast de goedheiligman een donkere dienaar opduikt.
Schenkman liet Sint Nicolaas een metamorfose ondergaan, zegt Booy. "Vanaf het begin van de negentiende eeuw was Sint Nicolaas weer toegestaan. Hij was toen wel een wat morsige man die naar deed tegen kinderen. De onderwijzer Schenkman heeft er weer een keurige, deftige man van gemaakt.'
Slavernij
In de ogen van tegenstanders van Zwarte Piet is Schenkman de gebeten hond, maar dat is niet terecht, stelt Booy. 'Uit andere teksten van Schenkman blijkt juist dat hij niets van slavernij moest hebben. Hij was lid van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, die streefde naar afschaffing van slavernij.' In het verlengde daarvan zegt de historicus zich te kunnen voorstellen dat mensen zich nu gekwetst voelen door de raciale karikatuur van Zwarte Piet.
Los daarvan is Zwarte Piet veranderd. "Vanaf de jaren '40 is hij lang neergezet als een dommige figuur. Dat veranderde in de jaren '70. Vanaf toen heeft Zwarte Piet een enorme emancipatie doorgemaakt.'
Die verandering zal niet stoppen. 'Ik ben een groot liefhebber van Zwarte Piet, maar ik heb er geen moeite mee als roetvegen de zwarte schmink vervangen. Zolang de spelers maar onherkenbaar blijven. Dat is essentieel voor het spel.'
Verder in het nieuws
-
Grote vechtpartij in Laren: politie schiet belager neer
De politie heeft vanavond een man neergeschoten in het centrum van Laren. Dat gebeurde toen agenten wilden ingrijpen bij een grote vechtpartij, maar enkele raddraaiers hen belaagden. De neergeschoten persoon en een andere verdachte zijn gearresteerd. Een agent raakte gewond. -
PREMIUM
Hoe Kenan (5) uit het puin werd gered: ‘Kruiken hielden hem warm’
Tijdens de reddingsoperatie van de 5-jarige Kenan uit Coevorden dreigde de jongen onderkoeld te raken. Reddingswerker Sietse Smit (39) leidde het team dat Kenan gisteravond uit zijn benarde situatie redde. Hij vertelt hoe kruiken en wollen dekens de jongen warm hielden. ‘Hij heeft echt geluk gehad'. -
PREMIUM
Zo creëer je simpel kerstsfeer in je tuin
Voor kerstsfeer in de tuin hoef je niet aan de gang met dure en ingewikkelde lichtslingers. Met een kabouterboompje, een kerstroos, wat dwerghulst en kerstvarens kom je een heel eind. -
PREMIUM
Hoe zorg ik dat de crèchekinderen buiten stoppen met gillen en krijsen?
Wijsheid komt met de jaren. Omdat acteur Joost Prinsen (77) een eind op weg is, beantwoordt hij uw vragen. -
PREMIUM
‘Hier is alles fout gegaan’, zegt expert over rattengif-drama schip
De stof fosfine, het giftige gas waardoor schippersechtpaar De Waardt nu al dagen op de intensive care ligt, maakt in de scheepvaart al decennia slachtoffers. Dat zegt chemicus Atie Verschoor, expert in containergassen. De prognose voor slachtoffers is slecht: ‘De klachten zijn vaak permanent'.
-
Maarten van der Weijden gaat derde wereldrecordpoging 24 uur zwemmen doen
Maarten van der Weijden gaat voor de derde keer een poging doen om zoveel mogelijk kilometers te zwemmen in 24 uur tijd. -
19 aanhoudingen in onrustig Den Haag, onder wie drie jongens (11, 12 en 13) met molotovcocktail
Opnieuw is het onrustig geweest in Den Haag. De Haagse politie heeft gistermiddag en -avond negentien mensen aangehouden die onder meer gewelddadig waren, brand probeerden te stichten en illegaal vuurwerk bij zich hadden. Drie jongens van 11, 12 en 13 waren in Scheveningen vermoedelijk bezig om een molotovcocktail te maken. -
Code geel in hele land wegens zware buien
Voor het hele land geldt vanmiddag en -avond code geel. Het KNMI waarschuwt voor pittige buien, met plaatselijke zware windstoten.