Sterfte onder bewoners verpleeghuizen en instellingen bijna verdubbeld

In 2020 overleden er tot en met week 10 (tot en met 8 maart) gemiddeld 797 mensen per week in instellingen. In week 14 is dat cijfer opgelopen naar 1485. Bij particuliere huishoudens steeg het aantal overledenen van gemiddeld 2336 per week in de eerste tien weken van 2020 naar 3552 in week 14.

De schattingen zijn gebaseerd op het aantal overlijdensberichten dat het CBS tot nu toe ontvangen heeft voor week 14 in combinatie met verzamelde gegevens over bewoners van de zogenaamde institutionele huishoudens (mensen die in een instelling wonen).

De seniorenbond vreest dat de crisis nog vele maanden zal duren en stelt voor om één mantelzorger per bewoner toe te laten in de verpleeghuizen, gekleed in volledig beschermingsmateriaal. ,,Er is een grote groep bewoners die hun familie enorm mist, daar onrustig van wordt en hierdoor soms een extra belasting voor het personeel vormt. Betrek de mantelzorgers weer bij de zorg, zoals we gewend waren. Dat is voor alle betrokkenen beter, zeker als de crisis nog lang gaat duren.”

Voor Actiz, brancheorganisatie van verpleeg- en verzorgingshuizen, komen de CBS-cijfers niet als een verrassing. ,,Het is niet fijn’’, zegt bestuurder Conny Helder. ,,De meeste mensen die overlijden aan het coronavirus zijn gemiddeld tussen de 80 en 85 jaar. Dat is net de populatie in onze huizen.’’

Helder wijst erop dat mensen in verpleeghuizen ook ‘onderliggend lijden’, ofwel andere aandoeningen hebben. ,,Het sterftecijfer ligt al veel hoger dan bij de normale populatie. Als ze dan ook nog met het virus in aanraking komen, worden ze sneller ziek. Het aantal sterfgevallen zal de komende periode ongetwijfeld toenemen. We zitten in een complexe situatie.’’

Actiz zegt dat de voorraad beschermingsmiddelen in verpleeghuizen ‘krap’ is. Helder: ,,Gelukkig kunnen we medewerkers gerichter en meer testen. Maar de druk op het personeel is groot. Het ziekteverzuim stijgt en ook het aantal positieve testen onder medewerkers zal oplopen.’’

Actiz vindt het lastig om te zeggen of de maatregelen in verpleeghuizen te laat waren. ,,De preventieve sluiting was een zware maatregel’’, zegt Helder. ,,Maar we moeten ook medewerkers toelaten en krijgen crisisopnames die niet uit te stellen zijn. Die bewoners worden in een quarantainesituatie opgenomen. Wat als ze dwaalgedrag vertonen, psychogeriatrische aandoeningen of gedragsstoornissen hebben? We krijgen het nooit potdicht.’’

ANBO-directeur Liane den Haan noemt de vele corona-sterfgevallen ‘verschrikkelijk’ maar wil de cbs-cijfers graag ‘in perspectief plaatsen’. ,,Veel mensen hebben de neiging om nu te roepen: wat is er toch mis gegaan in de verpleeghuizen? Maar ze doen het heel goed in de verpleeghuizen.” 

De ANBO-directeur benadrukt dat de zorgmedewerkers werken onder heel zware omstandigheden. ,,Denk aan het personeelstekort, maar ook aan de bewoners met dementie die niet begrijpen waarom hun familie voor het raam staat te zwaaien. Ook de druk vanuit families, die verdrietig zijn dat ze niet naar binnen mogen, is erg zwaar voor het personeel. Geef het personeel complimenten, in plaats van kritiek.”

De CBS-cijfers verbazen vakbond FNV en de beroepsvereniging van verpleegkundigen en verzorgenden (V&VN) niet. ,,We zitten in een vicieuze cirkel’’, zegt FNV-bestuurder Cor de Beurs. ,,De overheid heeft gegokt door alle verpleeghuizen dicht te doen en tijd te kopen tot er voldoende beschermingsmiddelen zouden zijn. Toch is het virus binnengekomen in huizen waar de meest kwetsbare mensen wonen. Er komen nu meer beschermingsmiddelen en testen, maar het is te weinig en te laat.’’

Gerton Heyne, voorzitter van V&VN, zegt dat de situatie in verpleeghuizen te lang ‘onder de radar’ is gebleven. ,,Veel aandacht ging uit naar ziekenhuizen en ic’s, begrijpelijk, maar verpleeghuizen bleven onder de radar. We hebben de afgelopen weken aandacht gevraagd voor het tekort aan beschermingsmiddelen en we hebben gewaarschuwd dat dit zou kunnen gebeuren als zaken niet op orde zijn. Er is nog steeds een tekort en de logistiek om medewerkers te testen, is stroperig.’’

Al eerder werd duidelijk dat het aantal ouderen dat in verpleeghuizen overlijdt aan corona, hoger ligt dan valt af te lezen uit RIVM-cijfers. Dat komt omdat het RIVM alleen mensen meetelt die positief zijn getest op het virus. Van de Nederlandse verpleeghuisbewoners zijn er ruim 5300 besmet met het coronavirus. Dat schreef NRC gisteren op basis van een update van twee elektronische patiëntendossiersystemen die verpleeghuizen gebruiken: ‘Ysis’ en ‘Ons’. In totaal wonen zo’n 120.000 mensen in Nederland in een verzorgings- of verpleeghuis.

Deze week werd ook al bekend dat minimaal 8000 zorgmedewerkers besmet zijn (geweest) met het coronavirus,  Vakbonden zijn bezorgd en eisen meer bescherming. 

Bekijk onze video's over het coronavirus in onderstaande playlist: